بسم الله الرحمن الرحيم

تهذیب نفس، لازمه کسب علم

همه مردم در حال کار و زحمت‌اند؛ اما کار علما و روحانیت با کار دیگران یک تفاوت دارد و آن اینکه ایشان در راه کسب علوم اهل‌بيت ـ علیهم‌السلام ـ تلاش می‌کنند و در اين زمینه تخصص می‌یابند. آنچه علمای دین کسب می‌کنند، مانند کسب و کار دیگران، مادی نيست؛ بلكه نورانيتي است كه از اين معارف به دست می‌آورند؛ هرچند به شنيدن يك روايت فقهي و استدلال به آن باشد.

البته جذب اين نورانيت، به ظرف وجودي افراد بستگی دارد. اميرالمؤمنين ـ علیه‌السلام ـ می‌فرمایند: « يا كميل: إن هذه القلوب أوعية فخيرها أوعاها[1]». ‌دل­ها مانند ظرف‌اند که گنجايش و ظرفيت خاصی دارند. هرچه این ظرف بزرگ‌تر و گنجایش آن بیشتر باشد، بهره‌ای که از این نورانیت می‌توان برد، بیشتر خواهد بود.

بنابراين ما باید هم‌زمان با کسب علم، به تهذيب نفس هم بپردازیم. اینکه در آغاز این راه، سخن از «اول العلم معرفة الجبار» و «كمال العلم العبودية[2]» است، براي اين است كه اين ظرف وجودي را توسعه دهيم. ظرفی توسعه می‌یابد كه خضوع و افتادگي در آن باشد.  کمال خضوع نیز در بندگي است. بنابراین همیشه باید در كنار تحصيل علم، به عبودیت و تهذیب نفس پرداخت.

علم، مسئولیت‌بخش و تعهدآور

انسان در برابر آنچه مي‌آموزد، مسئولیتی پیدا می‌کند. در اسلام اصلي هست و آن اینکه انسان به اندازه علمش مسئوليت پيدا مي­كند. انسان‌های عوام كه علم چندانی ندارند، به همان اندازه‌ای که می‌فهمند  مسئولیت دارند؛ اما علما درجات بالاتری دارند و هرچه درجه فهم انسان بالاتر مي­رود، به همان اندازه مسئولیت پیدا می‌کند و بر اساس همان درجه بازخواست مي­شود.

بنابراین، وقتي يك انسان عامی گناه مي­كند، در حد فهم خود از اين گناه بازخواست مي­شود و خدا او را با يك توبه مي­بخشد و جايگاه خوبی به او مي­دهد؛ اما اگر عالمی عبادت کند و از گناه بپرهیزد، به اندازه علم و تهذیبی که داشته است، پاداش می‌بیند. در روايات بسیاری آمده است كه يك ركعت نماز عالم، هفتاد هزار برابر نماز انسان عامي است.

البته از سوی دیگر، اگر همین  عالم گناه کند، چند برابر فرد عامی بازخواست و مجازات می‌شود. انسان عالم كه اين همه فضيلت و درجه دارد ـ چنان‌که وقتی به مجلس درس می‌رود، بر بال فرشتگان قدم مي­گذارد ـ به همان اندازه نیز مسئوليت بالایی بر عهده دارد.

رفع مشکلات معنوی جوانان، مسئولیت علما و روحانیون

طلاب و روحانیون عزيز باید از ظرفیت‌های خود، به‌ویژه در تعطيلات تابستانی، استفاده کنند و به مسئولیت‌های مترتب بر آن توجه داشته باشند. متأسفانه حوزه علمیه در زمینه استفاده از ظرفيت‌های روحانیون در این اوقات خاص، برنامه‌ای ندارد؛ اما اين امر، مسئوليت را از خود این عزیزان سلب نمي‌كند.

روحانیون عزیز! اگر احساس می‌کنید که می‌توانید در منطقه‌اي تأثيرگذار باشيد، حتماً به آنجا بروید و با مردم، به‌ویژه جوانان ارتباط برقرار کنید. اين جوانان دبيرستانی و دانشگاهی، امانات امام صادق ـ علیه‌السلام ـ هستند و ما امانت‌دار آن حضرتیم.

همه ما مسئوليت داريم و تا آنجا كه مي‌توانيم، بايد كار كنيم؛ وگرنه مسئول هستيم. امام زمان ـ صلوات‌الله‌وسلامه‌علیه ـ ما را بازخواست خواهد کرد. اگر نمي‌توانستيم اين بار مسئوليت را بكشيم، از اول نباید مي‌آمدیم؛ ولي الآن كه آمده‌ایم، باید اين مسئولیت را بپذیریم. اين مسئله، اختياري نيست. طبيب نمي‌تواند بنشيند و مرگ بیمار را ببيند. ما نیز طبيب هستيم. اگر احتضار روح اين جوانان را ببينیم و کاری نکنیم، مسئول خواهیم بود.

سعي كنيم مقداري از گفتارمان كم كنيم و بر عمل خود بیافزاییم؛ چنان‌که در روایت توصیه شده است که داعی مردم « وكونوا دعاة إلى أنفسكم بغير ألسنتكم [3]» باشید؛ یعنی با عملمان مردم را به راه خیر دعوت کنیم؛ چنان‌که گذشتگان ما نیز با عمل خود دین مردم را حفظ كردند.

والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته