بسم الله الرحمن الرحيم

امام جواد(ع)، مبارک­ترین امام

 آخرین روز از ماه ذی­قعده، سالروز شهادت امام جواد - علیه السلام - است. درخشش این امام همام در تاريخ شيعه، به­ویژه در آن موقعیت زماني خاص، بسيار حائز اهميت است. در روایات، درباره آن حضرت چنین تعبير شده است که «ما وُلد مولودٌ اعظم بركۀً منه»؛‌ در میان ائمه مولودي بابركت­تر از آن حضرت نیست. این روایت اشاره به شرایط خاص آن زمان دارد که به آن می­پردازیم.

دفع شبهه امامت امام رضا(ع) با تولد امام جواد(ع)

پس از شهادت امام موسی بن جعفر و امامت امام رضا - علیهما السلام - مدت زیادی طول کشید تا امام جواد - علیه السلام - متولد شد. ازآنجا که طبق اعتقادات شیعه و نصوص وارده، ادامه امامت موکول به داشتن فرزند پسر برای امام بود، بی­پسر بودن امام رضا - علیه السلام - برای مدت طولانی، تردیدهایی را در دل برخی از اصحاب آن حضرت درباره امامت ایشان ایجاد کرد.

متأسفانه بسیاری از مشکلاتی که در تاریخ شیعه به وجود آمده، از ناحیه خود شیعیان بوده است و آنها با بی­تدبیری­هایشان بيش از دشمنان به شیعه ضربه زده­اند. یکی از این موارد، شبهه در امامت امام رضا - علیه السلام - بود كه بسياري از نزديكان و اصحاب امام موسي بن جعفر - علیهما السلام - آن را مطرح كردند. واقفه نیز در دامن زدن به این شبه نقش بسیاری داشت.

فرقه واقفیه و شبهه­افکنی درباره امامت امام رضا(ع)

واقفه گروهی بودند که پس از شهادت امام کاظم - علیه السلام - با ادعای غیبت آن حضرت، سلسله امامت را به ایشان متوقف کردند. ازآنجاکه امام کاظم - علیه السلام - سال­هاي طولانی در زندان بودند، وجوه بسیاری از شیعیان نزد وکلای آن حضرت جمع شده بود. پس از شهادت آن امام، برخی از این وکلا، به طمع وجوهی که در اختیار داشتند، درگذشت آن حضرت و امامت امام رضا - علیه السلام - را انکار کردند و به مدعی غیبت امام هفتم شدند. بدین گونه فرقه واقفیه پيدا شد. حركت واقفيه ضربه جدی به شيعه وارد کرد و حكومت بنی­عباس نیز از اين جریان كمال استفاده را برد. آنان که به گمان خود بر اساس ادله شرعی در امامت امام رضا - علیه السلام - تردید می­کردند، در واقع با چند واسطه از ناحیه حکومت تحریک می­شدند. در چنین شرایطی مسئله فرزنددار نشدن امام هم بر تردیدها و شبهه­ها افزود.

بی­ثباتی شیعیان در پیروی از ائمه(ع)

با تولد امام جواد - علیه السلام - بسیاری از تردیدها برطرف و شبهه­ها زدوده شد؛ با این حال، دست­هايي كه به تحريك افکار شیعیان مي­پرداختند، بازنایستادند و به شبهه­افکنی­های خود ادامه دادند. مادر گرامي امام جواد - علیه السلام - جناب خيزران خاتون، كنيزی رنگين­پوست بود؛ از این رو، امام جواد - علیه السلام - نیز هنگام تولد، رنگی تیره­تر از پدر بزرگوارشان داشتند. به همین دلیل، بسياري از اصحاب امام رضا - علیه السلام - حتي برخی از افراد شاخص، در اینکه این نوزاد فرزند آن حضرت باشد، به تردید افتادند.

در نتیجه این تردیدها، کار به جایی کشید که برای اثبات فرزندی امام جواد برای امام رضا - علیهما السلام - از قيافه­شناس كمك خواستند. بدین منظور، لباس باغبانی بر تن امام کردند و بیل به دست آن حضرت دادند تا شناخته نشود. آن گاه از قیافه­شناس خواستند که تشخیص دهد این نوزاد، فرزند کدام یک از حاضران است. او نیز آن حضرت را به­عنوان صاحب فرزند نشان داد. بدین وسیله این شبهه نیز فی­الجمله پایان یافت.

شیعه متأسفانه در پیروی از امامان خود، همیشه دچار لغزش­هایی می­شده است. زمانی فاطمه زهرا - سلام الله علیها - درب خانه مهاجر و انصار می­رفت و ياري مي­خواست و آنان کنار کشیدند. در زمانی دیگر، نزديك­ترين افراد به امام حسين- علیه السلام - از همراهی با آن حضرت در سفر به كربلا خودداری کردند؛ بسیاری از همراهان امام نیز در میانه راه و در آستانه واقعه عاشورا، از آن حضرت جدا شدند؛ و چه بسیار افرادی که امام آنان را به سوی خود فراخواند، اما به آن حضرت نپیوستند.

سفر امام رضا(ع) به ایران و تثبیت امر امامت

همین مسئله تا زمان امام رضا- علیه السلام - نیز وجود داشت. آن حضرت پس از پشت سر گذاشتن رویدادهایی چون شبهات واقفیه و تردیدهایی که درباره امامتشان مطرح شد، به دستور مأمون برای پذیرش ولایت­عهدی به ایران سفر کردند. در آن زمان، اکثریت ايرانیان سني بودند و شيعه بسیار در اقلیت بود. امام رضا - علیه السلام – با ورود به خاک ایران، چنان حركتي ايجاد كردند كه پس از آن حضرت دیگر فرقه­ای در مذهب شیعه شکل نگرفت و در امامت دیگر ائمه، شک و شبهه­ای مطرح نشد. تا آن زمان، فرقه­های چهارامامی، شش­امامی و هفت­امامی ایجاد شد، اما دیگر فرقه هشت­امامی و... به وجود نیامد. حتي توطئه حكومت عباسی بعد از شهادت امام حسن عسكري - علیه السلام - به­منظور تأیید و تثبیت امامت جعفر نیز اثرگذار نشد.

 همه اینها حاصل سفر امام رضا - علیه السلام - به ایران بود. هدف مأمون از این مسئله آن بود که به افکار عمومی - که هرچند شيعه نبودند، اما محب اهل­بيت بودند - نشان دهد که پاکدامنی این خاندان، به دلیل محروم بودن از سیاست و حکومت است و در صورتی که شرایط فراهم شود و در معرض قدرت قرار گیرند، با ولع به آن روی می­آورند و به سیاست آلوده می­شوند. اما امام رضا - علیه السلام - به­گونه­ای عمل كرد كه نه­تنها اين شبهه پیدا نشد، بلكه از فرصت ولایت­عهدی و جلسات مناظره با علمای ادیان و مذاهب مختلف، برای معرفی اهل­بيت - علیهم السلام -  و عرضه معارف آنان نهایت استفاده را کرد. بر اثر همین اقدامات، مردم تازه فهمیدند که عترت و اهل­بیت کیستند و اقبال آنان به علویان به­شدت گسترش یافت.

مأمون و توطئه دامادی امام جواد(ع)

در نتیجه همین اثرگذاری­ها بود که مأمون مجبور به قتل امام شد. مأمون فردی زیرک و دانشمند بود و حتی ادعای تشیع نیز داشت. بنابراین، او به تبعات قتل امام آگاه بود؛ اما آن­قدر كار برايش سخت شده بود كه مردم با وجود امام رضا - علیه السلام - دیگر براي مأمون مشروعیتی قائل نبودند. به همین دلیل، مأمون تصميم به حذف فيزيكي امام گرفت. وی حتی در این کار هم برای آنکه مردم متوجه این جنایت نشوند، نقشه كشيد؛ اما همه متوجه شدند. تا آنجا که مأمون برای تبرئه خود، امام جواد - علیه السلام - را به دامادی خود برگزید.

مأمون با این کار دو هدف را دنبال می­کرد: نخست تبرئه خود از قتل امام رضا - علیه السلام - ؛ چراکه انسان فرزند كسي را كه کشته است، داماد خود نمي­كند؛ دوم تحت كنترل قرار دادن امام جواد - علیه السلام - . در این زمان، به برکت نهضت علمی امام صادق - علیه السلام - حركت شيعه گسترده شده بود و امام رضا - علیه السلام - با اقدامات خود در سفر به ایران و حضور در مجامع مختلف علمی، اين گسترش را دوچندان کردند. بنابراین، مأمون با این ترفند، امام جواد - علیه السلام - را کاملاً تحت کنترل خود قرار داد. از همین رو، امام جواد - علیه السلام -  تا زمان مرگ مأمون نتوانست از كنار او جدا شود و به مدينه بازگردد.

با این حال، در زمان امام جواد - علیه السلام - نیز حركت شيعه گسترش پيدا كرد؛ به­گونه­ای که  تعداد وكلای آن حضرت بسيار بيشتر از دوران امام رضا - علیه السلام - بود. اساساً تعداد وکلا در هر دوره­ای بیشتر از دوره قبل بود؛ تا آنکه در زمان امام حسن عسكري - علیه السلام - به اوج خود رسید.

توجه به معارف اهل­بیت(ع)، لازمه حرکت بیداری اسلامی

بنابراین، ائمه اطهار - علیهم السلام - با مجموعه اقدامات و فعالیت­های علمی و فرهنگی خود، همواره حركت اصیل اسلامي را تكميل می­نمودند. از همین روی، چنان­که بارها گفته­ایم، حركت­های بیداری اسلامي كه امروز در جهان اسلام شكل گرفته است، اگر نشاني از اهل­بيت - علیهم السلام - نداشته باشند، نه­تنها بيداري نيستند، بلکه خواباندن دوباره است. اگر نشانی از امیرالمؤمنین - علیه السلام - و حركت فاطمه زهرا - سلام الله علیها- در آنها نباشد، اصلاً بهره­ای از اصالت­های اسلام نخواهند داشت. اسلام و اصالت­های اسلامی را بايد از اهلش دریافت كرد. اسلام خليفه­زده كه براي توجيه مظالم و جنايات آنان کاربرد دارد، چگونه می­تواند موجب بيداري اسلامی جوانان در دنيا شود؟ بنابراین، تنها راه برای بیداری اسلامی، توجه جامعه اسلامی به اهل­بیت - علیه السلام - و عرضه معارف آن بزرگواران است.

والسلام عليكم و رحمة الله و برکاته