بسم الله الرحمن الرحيم
روسیه؛ مرکز کلیسای ارتدوکس
بسیار خوشبختم که شما مهمانان عزیز را ملاقات می‌کنم و امیدوارم این دیدارها نتایج بسیار مثبت و درخشانی را به همراه داشته باشد.
از نظر ما روسیه تمدن اصیلی دارد و با امریکا متفاوت است. در امریکا انسان‌های متفاوتی از نقاط مختلف دنیا جمع شده‌اند و مجموعه‌ای تشکیل داده‌اند؛ اما روسیه تمدن اصیلی دارد و در حال حاضر مرکز کلیسای ارتدوکس است. کلیسای ارتدوکس هم از نظر ما واجد ارزش‌هایی از مسیحیت است. این ویژگی‌ها از نظر ما مهم و برجسته است.
در طول تاریخ، بین ایران و روسیه حوادث متعددی اتفاق افتاده است که همۀ آن‌ها هم شیرین نیست، اما این مسائل به حکومت‌ها مربوط بوده و به مردم روسیه مربوط نیست. بین مردم ایران و مردم روسیه اشتراکات فراوانی وجود دارد: هر دوی ما شرقی و همسایه و در کنار هم هستیم، اما همیشه دستانی خواسته‌اند که این دو ملت را از هم جدا نگه دارد.
لزوم شناخت جوامع اسلامی توسط روسیه
روسیه کشور بسیار پهناوری است و از جوانب مختلف با کشورهای اسلامی همسایه است؛ لذا این معنا ایجاب می‌کند که روسیه شناخت دقیقی از این جوامع اسلامی داشته باشد و سیاست‌هایی که اتخاذ می‌کند، سیاست‌های واقعی و صحیح باشد.
در این کشورهای اسلامی که در جوار روسیه قرار گرفته‌اند، عمدتاً یعنی منهای یکی دو تا کشور، بقیه تابع سیاست‌های غربی هستند تا حدی که امریکا آن‌ها را متحد خود حساب می‌کند؛ لذا از بیرون این معنا همیشه در ذهن کشورهای اسلامی تزریق می‌شود که به روسیه به عنوان یک دشمن نگاه کرده و با آن مقابه کنند و همیشه این نوع نگاه به روسیه وجود دارد. امروز شاید فقط از بین این کشورها ایران است که سیاست مستقل ملی دارد؛ اما بقیۀ کشورها همه به روسیه به دید کشور غربی می‌نگرند و این مشکلی ایجاد می‌کند. دو تا مطلب را باید پی بگیریم: جوامع اسلامی و مسلمانان را خوب بشناسیم و تأثیر سیاست‌های خارجی را در این کشورها در نظر بگیریم.
اهمیت شناخت مراکز تفکرات افراطی
ایران تمدنی قدیمی و سابقه‌دار در جوار روسیه است و کشورهای اسلامی هم واجد هویتی 1400ساله به نام اسلام هستند. این کشورها هم در جوار شما واقع شده‌اند. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که هم ایران و هم روسیه در معرض خطراتی از ناحیۀ غرب و کسانی هستند که به‌هرحال در طول تاریخ به این سرزمین‌ها نظر داشته‌اند. خطر اول این است که امروز در دنیای اسلام با تندروی و افراط مواجه هستیم و این تندروی و افراط از تفکر وهابی سرچشمه می‌گیرد و مرکزش هم عربستان و امارات و قطر و امثال این کشورهاست. این تفکر حتی در داخل روسیه هم وجود دارد، یعنی بسیاری از جوان‌هایی که در سوریه و در کشورهای دیگر زیر پرچم داعش می‌جنگند، تبعۀ روسیه هستند، مخصوصاً از اقمار مسلمان‌نشین روسیه که تحت تأثیر واقع می‌شوند. لذا مسئلۀ ما مسئلۀ شما هم هست. ما با این پدیده مواجه هستیم و این پدیده هم پدیده‌ای غربی است. یعنی امریکا در سال‌های اخیر، این مسئله را در منطقۀ ما با کِشت القاعده، که آن هم در مقابله با روسیه در افغانستان شکل گرفته، ایجاد کرده است. البته این قصه تازه شروع نشده، پیش‌تر هم بوده و اکنون آغاز جدیدی دارد و تا به امروز ما گرفتار عواقب و آثارش هستیم. لذا در سیاست خارجی روسیه این مطلب باید جایگاه خاصی داشته باشد. شما باید افراط و مراکزی که تفکر افراطی را تقویت می‌کنند بشناسید و در مطالعاتتان و در سیاست خارجی خودتان دخیل کنید.
سوء استفادۀ غرب از فضای مجازی و ازبین‌بردن ارزش‌ها
ارتباطات در دنیا گسترده شده و فضای مجازی تأثیرگذار شده است. هم کشور شما و هم کشور ما و جوامع اسلامی به خطر دومی مبتلا هستیم و آن استفادۀ غرب از این فضاست. غرب در حال ازبین‌بردن و سست‌کردن بنیان‌های ارزشی ما است. غرب ممکن است ارزش‌های خودش را داشته باشد؛ اما آن ارزش‌ها را به جامعۀ ما تحمیل می‌کند. برای مثال غرب در حال سست‌کردن بنیان خانواده و ازبین‌بردن ارزش‌های خانوادگی است. روسیه کشوری است که ارزش‌های خاص خود را دارد. خانواده در روسیه و در تمدن روسیه نقش اساسی دارد. ارزش‌های خانوادگی، هم در تمدن روسیه و هم در کلیسای ارتدکس نقش اساسی دارد و مستقیماً غرب آن را هدف گرفته است. امروز در اجتماع ما هم متأسفانه این مشکلات پیدا شده است، نظیر ازدواج بی‌قرارداد، ازدواج سفید، مجرد زندگی‌کردن، تن به مسئولیت خانوادگی ندادن، آزادی ارتباطات و... . در واقع آن ارزش‌هایی را که در زندگی خانوادگی باید مطرح باشد، از بین برده‌اند و این‌ها خطراتی است که حتی تمدن شما را هم تهدید می‌کند؛ یعنی روسیه را از داخل تهی می‌کند، کمااینکه می‌تواند ما را هم از داخل تهی کند و این خطر، هم برای جوامع اسلامی، به خصوص برای ایران، هست و هم برای شما و ما ناچاریم برای حل آن چارۀ مشترکی داشته باشیم.
لزوم توجه به ارزش‌ها در روسیه
نکتۀ دیگر اینکه در همۀ دنیای امروز در سیاست خارجی مرسوم است که می‌گویند کشورها می‌خواهند منافع خودشان را حفظ کنند و این توجیهی می‌شود برای تمام تجاوزاتی که کشورهای قوی در حق کشورهای ضعیف اعمال می‌کنند. به این نکته توجه شود که دربارۀ کشورهای اسلامی، به‌وسیلۀ روسیه این‌طور عمل نکنند که فقط منافع مالی و اقتصادی را در نظر بگیرند. کشورهای اسلامی واجد ارزش‌هایی هستند که برایشان مهم است. اینکه امروز منافع روسیه اقتضا کند این معاهده را بهم بزند، از نظر امریکا امری عادی است؛ چون امریکا کشوری است که بر اساس تجارت و پول بنا شده، اما روسیه بر اساس تجارت و پول بنا نشده است. تمدن روسیه تمدنی ارزشی است. کلیسای شما کلیسای ارزشی است. در دنیای اسلام و کشورهای اسلامی ارزش‌هایی مد نظر است. تقاضای ما این است که شما در مطالعاتتان در سیاست خارجی این معنا را در نظر بگیرید. ایران به روسیه به چشم دیگری نگاه می‌کند. امریکا کشوری تاجر است، از اول هم تاجر بوده و پول برایش مطرح بوده است. امریکا برای پول لشکرکشی می‌کند. روسیه با امریکا تفاوت دارد. روسیه تفکر خودش را دارد و یک تمدن اصیل است. کشور شما واجد ارزش‌هایی است و این در سیاست خارجی بسیار باید مد نظر و توجه قرار بگیرد.
آزادی اجرای مناسک اسلامی در روسیه
مسلمانان روسیه در مناطق مختلف، آن‌طور که برای ما نقل می‌کنند یا سراغ ما می‌آیند، از آزادی‌ای که در انجام مناسک مذهبی دارند راضی هستند و این شایستۀ تقدیر است. ما از این جهت از دولت روسیه تقدیر می‌کنیم، حتی آزادی‌ای که مسلمانان و شیعیان در روسیه برای انجام مناسک دارند، از کشورهای اسلامی‌ای که از روسیه جدا شده‌اند بسیار بیشتر است. ما در آن کشورها مشکل داریم؛ اما در روسیه این مشکل را نداریم. امروز در غرب، در اروپا و امریکا، این مشکل وجود دارد که بسیاری از مساجد مسلمان‌ها، از بیرون به‌وسیلۀ منابع وهابی تأمین مالی می‌شود. دربارۀ روسیه هم این نظر را دارند و پول‌هایی وارد کشور شما می‌شود که در ظاهر هیچ مشکلی ندارد؛ اما نهایتاً به تربیت افرادی منتهی می‌شود که شما از آن‌ها پرهیز دارید و با آن‌ها مبارزه می‌کنید. به این مسئله در سیاست خارجی شما باید توجه شود، پول مهم است، رابطه با عربستان و امارات مهم است، ما هم نمی‌گوییم قطع رابطه کنید؛ اما به حساب رابطه داشتن، به حساب جنس فروختن و تعامل مالی در این دام تربیت وهابی در کشور خودتان نیفتید، چون از نظر ما وهابی از اسلام هم جداست.
اهمیت توجه روسیه به مسئلۀ یمن
همان‌طور که فرمودند در سال‌های اخیر همکاری‌هایی که ایران با روسیه داشته است، باعث شده است که ابتکار عمل را در سوریه از دست عربستان و امریکا بگیرد و ما امیدواریم در سایر نقاط خاورمیانه هم همین‌طور باشد، یعنی در خصوص مسئلۀ یمن، مایلیم کشور روسیه به عنوان یک قدرت منطقه‌ایِ مطرح، به این کشتار عظیمی که اکنون دارد اتفاق می‌افتد، بی‌تفاوت نباشد. هر وقت هم که سازمان ملل می‌خواهد این قصه را محکوم کند یا به عنوان جنایت علیه بشر طرح کند، لابی‌های کذایی می‌آیند و مانع می‌شوند و ما امیدواریم این همکاری‌ها گسترش پیدا کند. به‌هرحال، فرهنگ و تفکر ایران، مخصوصاً بعد از جمهوری اسلامی، در منطقه مخاطبانی دارد و این مخاطبان در کشورهای مختلف و در کشورهای همجوار چندان هم ضعیف نیستند و ما امیدواریم این همکاری‌ها منشأ اثر باشد که دست‌کم موجب امنیت منطقه و مصونیت ما در برابر آسیب‌هایی باشد که از ناحیۀ قدرت‌های غربی متوجه ما است.
در روابط فرهنگی همکاری ما بسیار مهم است. در بسیاری از جهات می‌توانیم بین دانشگاه‌هایمان همکاری داشته باشیم. حتی من استدعا می‌کنم یک رشتۀ ارتباطی و همکاری گسترده بین قم و مراکز مذهبی شما باشد؛ چون ما الان با واتیکان و مذهب کاتولیک ارتباط خوبی داریم، اما با ارتباطمان با ارتدکس و شناختمان از آن کمتر است و باید بیشتر شود و ان‌شاءلله این سفرها مقدمه باشد برای همکاری‌های بیشتر در زمینه‌های فرهنگی.