بسم الله الرحمن الرحیم

با وجود آنكه مدت زعامت مطلقه حضرت آیت الله العظمی بروجردی(ره) شانزده سال بوده است و سال های اول زعامت ایشان هم مصادف با ایام پرآشوبی بود که اکثر اوقات معظم له را به خود مشغول می داشت؛ ولی در همین مدت کم نيز آثار گوناگون و پرارزش تاریخی و علمي - که در گوشه و کنار این مملکت بلکه همه ممالک اسلامی و بالاتر در همه جهان- از خود به یادگار گذاشته اند، و اين امر مهم حاکی از همت عالی و روح بزرگ و اراده آهنین و بیشتر از همه توفیقاتی است که خداوند عالم به ایشان عنایت فرموده است. و ما در اين فرصت به تاريخچه و بنا يكي از مراكز تدريس و مدارس مهم حوزه علميه قم مي پردازيم  

مدرسه حضرت آیت الله العظمی بروجردی(ره)

شهر قم به دليل اين كه يكي از كانون هاي اصلي تشيع در طول تاريخ و فضاي مناسبي براي علما و فقهاي شيعي بوده است، بدين منظور مدارس بزرگي نيز در اين شهر شكل گرفته كه محل تدريس عالمان ديني و رواج انديشه هاي اسلامي بوده است. يكي از اين مدارس علميه،

مدرسه علمیه آیت الله العظمی بروجردی یا مدرسه خان است كه در ضلع شرقی میدان آستانه حضرت فاطمه معصومه (سلام الله عليها)  و جنب بازارچه معروف به گذر خان واقع شده است .

تاریخچه ساخت مدرسه حضرت آیت الله العظمی بروجردی(ره)

سنگ  بنای این مدرسه که در نوع خود  یکی از ابنیه دیدنی و زیبای شهر قم بشمار می رود به  سال1123(ه.ق) توسط شخصی بنام مرحوم  مهدیقلی خان (1) نهاده شده است. ساختمان اولیه مدرسه دارای چهار اتاق در یک طبقه بود، امّا با گذشت  بیش از 250سال از تاریخ ساخت، عوامل مختلف آن را به ویرانه مبدل کرده بود که امکان انتفاع از آن وجود نداشت. در زمان مرجعیت و زعامت مرجع بزرگوار شیعه حضرت آیت الله العظمی بروجردی (ره) به همت ایشان این مدرسه مورد تجدید بنا قرار گرفت.

تعداد حجرات مدرسه حضرت آیت الله العظمی بروجردی(ره)

حضرت آیت‌الله العظمي بروجردی که به دعوت علمای قم به این شهر بعد از تشريف آوردند، این مدرسه را احیا و دوباره بنا نهادند.  بعد از تجديد بنا، بنای جدید در سه طبقه  و با 59 اتاق و حجره برای استفاده یکصد نفر از طلاب آماده شد. عملیات ساختمانی آن، 15 ماه  به طول انجامید، يعني در رجب 1378 آغاز و در شوال 1379پایان یافت. در شامگاه متبرک هفدهم ربیع المولود1379 توسط آن حضرت افتتاح گردید.

کتابخانه مدرسه حضرت آیت الله العظمی بروجردی(ره)

از آنجا كه نقش کتابخانه در انتقال علوم به افراد، بسیار سازنده است. و کتاب خود، یکی از بهترین ابزارهای کمال بشری است از این رو، کتابخانه را می‏توان به عنوان کانون همایش صاحب نظران معرفي كرد . از همين رو، حضرت آیت الله العظمی بروجردی دستور فرمودند: برای استفاده طلاب این مدرسه و سایر فضلا، کتابخانه مستقلی نیز در نظر گرفته شد که در زمان حیات آن بزرگوار کتب زیادی نیز برای تجهیز خزانه آن خریداری گردید.

مستقلات مدرسه حضرت آیت الله العظمی بروجردی(ره)

آن بزرگوار برای تأمین بخشی از نیازهای اقتصادی و منابع مالی مدرسه یک باب ساختمان سه طبقه به عنوان موقوفه در کوچه اعتضاد الدوله (ضلع شمالی گذرخان همجوار با مدرسه)ساخته شد طبقه نخست دارای سه مغازه با کاربری تجاری و طبقات فوقانی با کاربری مسکونی مجهز به امکانات رفاهی می باشد. مدرسه خان هم اكنون يكي از جایگاهها و مراكز مهم تحصيل برای طلاب و اساتیدی است که بسیاری‌شان شناخته شده بودند.

موقعيت ممتاز مدرسه حضرت آیت الله العظمی بروجردی(ره) 

اين مدرسه با موقعیتي ممتاز و استثنائی، در جوار حرم کریمه اهل بیت حضرت فاطمه معصومه (سلام الله عليها) و مدارس عالی فیضیه ، دارالشفا، ... در مرکز شهر مقدس قم قرار گرفته است كه براي خيل عظيمي از طلاب و اساتيد حوزه علميه قم فضاي مناسبي جهت تدريس وتدرس است؛ چرا كه به راحتي قابل دسترسي و استفاده است، مع الاسف تا چندي پيش مدرسه بیشتر از آنکه كاربري آموزشي داشته باشد، به عنوان خوابگاه مورد استفاده طلاب  قرار می گرفت. و اين در شرايطي بود  که با گرایش قابل توجه جوانان براي تحصيل در حوزه علمیه قم و افزایش تعداد طلاب در سال های اخیر  لزوم تغيير کاربری از آموزشي، خوابگاهي به آموزشی محض، بسيار ضروري مي نمود که خوشبختانه این مهم به دليل فكر روشن و پوياي تولیت محترم حضرت آیت الله علوی طباطبايي بروجردی و مشورت ايشان با برخي از مراجع عظام تقليد و علماي كبار، در سال 1385(ه.ش) جامه عمل به تن پوشید و با انجام پاره اي تغييرات در ساختار مدرسه، حجرات مدرسه به  مدرس تبدیل شدند و اكنون با 34 مدرس روزانه پذيراي جمع قابل توجهي از دانش پ‍‍ژ‍وهان حوزه مقدسه قم مي باشد .

 گفتني است در وقف نامه اين مدرسه عبارت « براي استفاده طلاب » آمده است كه استفاده آموزشي نزديكتر به مقصود واقف است .

دروس مدرسه حضرت آیت الله العظمی بروجردی(ره)

در این مدرسه علاوه بر دروس خارج فقه  و اصول، تفسير قرآن کریم، فلسفه، کلام و دروس مختلف دوره سطح تدريس مي شود. هم اكنون روزانه بيش از140 درس در اين مدرسه برگزار مي گردد و مورد استفاده خيل عظيم دانش پژوهان و طلاب قرار مي گيرد .

تولیت مدرسه حضرت آیت الله العظمی بروجردی(ره)

در زمان حیات پر بركت حضرت آیت لله العظمی بروجردی نظارت بر امورات مختلف مدرسه بر عهده دانشمند فرهیخته آیت لله حاج آقا مجتبی عراقی (رحمة الله علیه) بود. پس از رحلت آیت الله العظمی بروجردی تولیت این مدرسه برعهده فرزند برومند ایشان آیت الله زاده معظم، حاج سید محمد حسن طباطبائی قرار گرفت که تا پایان عمر شریفشان مسئولیت آن را برعهده داشتند بعد از ایشان این مسئولیت را  فرزند گرامیشان حجت الاسلام والمسلمین سید محمدصادق طباطبائی بر عهده گرفت .

بعد از وفات این بزرگوار تولیت مدرسه را آیت الله علوی طباطبايي بروجردی سبط  جلیل القدر و يادگار آیت الله العظمی بروجردی عهده دار شده که اقدامات عمرانی، نوسازي و تغییرات ظاهری این مرکز مهم علمی و بهبود کاربری از خوابگاهي به آموزشي تماما تحت نظر و اشراف معظم له انجام پذيرفته است .

پاورقيها

1- مهدی قلی خان ، فرزند علیقلی خان بن قرچقای خان است (1) . او مدتی در دوره شاه سلطان حسین یا شاه سلیمان متولی آستانه مقدسه بوده است . وی شاعر ،ادیب و دانشمند بوده و تخلص او در شعر صفا بوده است. دو اثر برای ا و نقل شده یکی دیوان صفا قمی و دیگری سماء الاسماء که در لغت عربی به فارسی است و کتاب مفصل و بزرگی می باشد.

 2- مدرسه خان قم که در گذر عبدالله خان است ، توسط وی در سال 1123ه.ق. سا خته و تأسیس شد.

 3-  قبر وی در حجره كنار راهرو ورودی مدرسه مذکور است که پس از احداث خیابان ارم جزء پیاده رو شده است.

 منابع

 1- ر0ك:"تربت پاكان"ج1،ص244،به نقل از " جنگ شماره 4808 خطي كتابخانه مر كزي دانشگاه تهران"(معرفي شده در فهرست آنجا 14 : 3845)، ص174،

 2- ر0ك: " تذكره نصر آبادي" محمد طاهر نصرآبادي،ص 31 0 "تربت پاكان "ج 2،ص 241-235 0" فرهنگ سخنوران " خيامپور ،ص337 0

 3-ر0 ك : " الذريعه " ج9،ص  610-609 وج 12،ص228  0 "تربت پاكان "ج1 ،ص244 0

 4- ر0ك: "الذ ريعه "ج12، ص228 0 "تربت پاكان " ج2، ص235 0

 5- ر0 ك : "تربت پاكان "ج2 ، ص241 0