بررسي امتيازات تحصيل علوم ديني در قم

س- در روزگار معاصر حوزه علميه قم به عنوان شاخص براي تحصيل طلاب علوم در سراسر جهان به شمار مي­آيد، به نظر حضرت عالي تحصيل در قم چه امتيازاتي براي طلاب دارد؟

بسم الله الرحمن الرحيم- همه ما به بركت حضرت فاطمه معصومه سلام الله عليها اين افتخار را داريم كه بساط نقل و حمل معالم اهل بيت عليهم السلام به گردن ما طلبه­ها نهاده شده است. ما در جوار و در خدمت اين بانو و زير سايه ايشان اين كار را مي­كنيم. حضرت صادق عليه السلام وجود ايشان و دفن ايشان در قم را طبق روايات صحيح فرمودند: «دختري صالحه از فرزندان من در قم مدفون مي­شوند و آنجا براي شيعيان ما پناه است» مراجع بزرگ چه آنها كه ما به چشم خودمان ديديم و چه آنها كه نديديم. مرحوم آيت الله حاج شيخ عبدالكريم رحمه الله، مرحوم آيت الله آقاي سيد محمد تقي خوانساري رحمه الله، و مرحوم آقاي حجت رحمه الله را كه ما نديديم، مرحوم آيت الله آقاي بروجردي رحمه الله به بعد و كساني كه همراه و بعد از ايشان بودند ديديم همگي براي بي بي فاطمه معصومه عليها السلام احترامي عظيم قائل بودند.

در اينجا به عنوان نمونه، يك مورد از توجه بزرگان به خانم فاطمه معصومه عليها السلام را عرض مي­كنم. آنچه كه ياد دارم آيت الله بروجردي رحمه الله با وجود كهولت سن – هرچند گاهي از اوقات به علت كهولت درس تعطيل مي­شد اما مقيد بودند- معمولاً هر چهارشنبه به حرم مشرف مي­شدند و آنجا مي­ايستادند و زيارت نامه مي­خواندند بعد براي ايشان كنار ضريح سجاده مي­انداختند و ايشان به نماز مي­ايستادند ما اين را ديده بوديم؛ اما روزهايي كه درس تعطيل بود، پيش نمي­آمد كه هفته­اي بگذرد و آقاي بروجردي رحمه الله به حرم مشرف نشوند. قبل از اينكه مسجد اعظم ساخته شود درس ايشان در مسجد بالاي سر بي بي فاطمه معصومه بود. ايشان مقيد بودند پيش از شروع درس كناري بياستند و به بانو فاطمه معصومه سلام كنند و سپس مشغول درس شوند. بزرگان به زيارت حضرت معصومه مقيد بودند و زيارت اين بانو بركاتي دارد. در زيارتنامه آن حضرت عبارت «فَإنَّ لَكِ عِندَ اللهِ شَاناً مِنَ الشَّانِ» وجود دارد. اين تعبيير بزرگي است كه حضرت معصومه عليها السلام پيش خدا چنان شان و مقام والايي دارد كه امام معصوم درباره ايشان شهادت مي­دهد: «فَإنَّ لَكِ عِندَ اللهِ شَاناً مِنَ الشَّانِ ». حضرت امام صادق مي­فرمايند: «إن لله حرما وهو مكة ، ولرسوله حرما وهو المدينة ، ولأمير المؤمنين حرما وهو الكوفة ولنا حرما وهو قم ، وستدفن فيه امرأة من ولدي تسمى فاطمة من زارها وجبت له الجنة» كه تعبييري بسيار عظيم و بلند است.

س- آنچه از سلوك مراجع عظام برمي­آيد اين است كه تحصيل علوم ديني در قم با وجود مقدس حضرت معصومه عليها السلام گره خورده است. به عبارتي عنايتي آسماني از سوي اين بانوي صالحه پشتوانه حوزه شده و حوزه علميه به بركت اين عنايت، رونق يافته است. به نظر حضرت عالي چگونه اين عنايت نصيب قم شده است در حالي كه شهرهاي ديگري در هم جواري امام­زادگاني قرار دارند؟

كساني بودند كه وقتي مي­خواستند مشهد مشرف شوند، ابتدا زيارت بي بي فاطمه معصومه عليها السلام مي­رفتند، هنگام كسب اجازه چنين مي­گفتند: «بي بي اجازه بفرمائيد كه سلام شما را به عرض حضرت علي بن موسي الرضا عليه السلام برسانيم»؛ وقتي هم به مشهد مي­رسيدند نخست به نيابت از حضرت معصومه عليها السلام زيارت مي­كردند. اين مقام بلند و بزرگي است كه قدر اين مقام را بدانيد اين گوهري است كه خدا در دامن ما گذاشته و اين گوهر پشتوانه حوزه علميه قم است، پشتوانه­اي كه اين حوزه مقدسه را علي­رغم تمام گرفتاري­ها و مشكلاتي كه ما در گذشته و حال اين حوزه ديديم و يا ديگران براي ما نقل كرده­اند، و آن­چه كه ما نمي­دانيم و يا اصلاً بعضي از مشكلات را نمي­فهميم، اما اين بي بي آنها را حل مي­كند. اين حوزه علميه كه امروز سرپا مانده و به عنوان بزرگترين مركز علمي شيعه مطرح است، همه به بركت ايشان است. رواياتي هم داريم كه قم در آخر الزمان پناه شيعيان است، همه اينها به بركت اين بانوي پاك دامن است، حرم ايشان حرم اهل بيت عليهم السلام است بايد متوجه شان و قدر ايشان باشيم.

فاطمه معصومه عليها السلام با مرجعيت و اين حوزه به همديگر بسته­اند و با هم رابطه دارند. ما طلبه­هايي را مي­شناسيم كه در اين راه بسيار موفق بودند و هرآنچه كه مي­خواستند در اين حرم گرفتند. تعليم و تعلم سرجاي خودش است، علم را بدون رنج به كسي نمي­دهند براي به دست آوردن علم بايد زحمت كشيد و تلاش كرد، اما به جز زحمت كشيدن، بي بي فاطمه معصومه عليها السلام مي­تواند فهم را زياد كند، توان را بالا ببرد و حمايت كند، خيلي­ها وارد عالم طلبگي شدند اما به واسطه هزار جور مشكل و زحمت سرانجام مجبور شدند طلبگي را رها كنند.

علما خيلي ارتباطات عجيب با بي­بي فاطمه معصومه عليها السلام داشتند. جناب آقاي فاطمي­نيا نقل مي­فرمودند: در مدرسه حجتيه- اين قصه واقعي است يعني آن شخص را من مي­شناسم و تازه هم فوت شده- يك طلبه آذري زبان كه پسر يكي از خوانين بود درس مي­خواند پدر او كه وضع مالي خوبي هم داشت با طلبه شدن پسرش مخالف بود اين پسر همه چيزش را رها كرده و به قم آمده بود و در مدرسه هم چيزي نخورده بود. انسان، گرسنه و بيمار باشد، تب داشته باشد، چيزي هم نخورده باشد، تنها و بي­كس در مدرسه حجتيه افتاده باشد؛ چنين كسي چه حالي دارد؟! خلاصه اينكه لنگ لنگان بلند شد و خود را به حرم بي بي فاطمه معصومه عليها السلام رساند. وقتي وارد حرم شد، سلام داد و زيارت كرد. سپس ايستاد و گفت: «خانم، وقتي شما نمي­توانيد افراد را اداره كنيد اين قدر آدم دورخودتان جمع نكنيد، من بيش از 24 ساعت است كه گرسنه هستم، اين چه وضعي است؟» آنگاه از حرم بيرون آمد. قصد من از بيان اين جريان، آگاه كردن به توجه اين بانوي مخدره عليها السلام نسبت به اين حوزه مي­باشد به گونه­اي كه، اينها همه با هم گره خورده است. طلبه آذري نقل كرده: «من با يك حال خراب به مدرسه برگشتم تصميم داشتم طلبگي را رها كنم و به شهرم برگردم؛ با خود مي­گفتم: اين طلبگي براي ما چه شد؟ نان و آبي كه نشد به جايي هم كه نمي­رسيم آن را رها كنيم و دنبال كار و زندگي و كسب خودمان برويم» ايشان نقل مي­كند: «وقتي وارد مدرسه شدم، خادم مدرسه به من گفت كه از خانه آيت الله بروجردي رحمه الله آمده بودند تو را مي­خواستند، با خود گفتم كه آيت الله بروجردي با ما چه كار دارد؟ من طلبه­اي گمنام در مدرسه حجتيه هستم، اشتباه كرده آيت الله بروجردي سراغ كس ديگري فرستاده است، اينها گمان كرده­اند كه با من كار دارد. اعتنا نكردم و به حجره رفتم؛ پس از مدتي صداي در زدن آمد خادم مدرسه بود كه گفت: «مگر به تو نگفتم آيت الله بروجردي با تو كار دارد خادم آقا آمده پشت در مدرسه ايستاده بيا ببين با تو چه كار دارد!» ديديم خادم آيت الله بروجردي ايستاده است. خادم گفت: «آقاي فلاني تو هستي؟» گفتم: «بله گفت: «آيت الله بروجردي با شما كار دارد».

ايشان در ادامه چنين نقل مي­كند: كه وقتي به منزل آقاي بروجردي رسيديم، آنجا بسيار شلوغ  بود و كسي را راه نمي­دادند، به حاج احمد – خادم و پيشكار آيت الله بروجردي – گفتم: «من فلاني هستم آقا به دنبال من فرستاده است». حاج احمد گفت: «بله بله!‌ آقا منتظر شما است و سراغ شما را مي­گرفت، بيا برويم» حاج احمد ما را خدمت آيت الله بروجردي برد آقا نشسته بود من كه تا آن روز آيت الله بروجردي را از نزديك نديده بودم، خيلي خوشحال شدم؛ نشستم و دست ايشان را بوسيدم. آيت الله بروجردي با من حال و احوالي كردند و از درس­هايي كه مي­خواندم پرسيدند، در بين اين حرفها هم پاكت پولي را به من دادند. پاكت را گرفتم و بلند شدم، دوباره دستشان را بوسيدم و خارج شدم، نزديك در كه رسيدم ايشان فرمودند:‌«آقاي فلاني! از اين به بعد، حرم كه مشرف مي­شويد مؤدب­تر با حضرت فاطمه معصومه عليها السلام صحبت كنيد!»

توصيه حضرت عالي به طلبه هايي كه براي تحصيل به شهر قم مي­آيند چيست؟

من به طلبه هاي عزيز توصيه مي­كنم كه دست از دامن اين بانوي گران­قدر عليها السلام بر نداريد كساني از اوتاد بودند، بزرگاني بودند كه روزانه به زيارت بي بي فاطمه معصومه سلام الله عليها مي­رفتند. كساني را ديده­ايم كه به جايي كه الآن ضريح  است وارد نمي­شدند و مي­گفتند ما نامحرم هستيم و همين بيرون پشت در حرم در رواق مي­ايستادند و زيارت مي­كردند.

مرحوم حاج شيخ عبدالكريم حائري رحمه الله زماني كه در اين شهر حوزه علميه را بنا كردند، مشكلات مالي زيادي داشتند گاهي شش ماه مي­گذشت و نمي­توانست به طلبه­ها شهريه بدهد، ( همين شهريه اي كه طلبه ها هر ماه مي­گيرند) شش ماهي  گذشته و حاج شيخ عبدالكريم نتوانست شهريه بدهد، ايشان هميشه با توسل به اين بي بي و اهل بيت عليهم السلام مشكلات را حل مي­كردند. حاج شيخ كارش و راهش را پيدا كرده بود.

مصاحبه ماهنامه فرهنگي و اجتماعي حاشيه، شماره دوم، آذر و دي 90، محرم و صفر 1433،

با حضرت آيت الله علوي بروجردي مدظله العالي