امام سجاد ^{علیه السلام} در دعای مکارم الاخلاق می فرمایند: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اكْفِنِي مَا يَشْغَلُنِي الِاهْتِمَامُ بِه‏  وَ اسْتَعْمِلْنِي بِمَا تَسْأَلُنِي غَداً عَنْهُ، وَ اسْتَفْرِغْ أَيَّامِي فِيمَا خَلَقْتَنِي لَهُ».[1]

توفیق انجام امور خیر از خداوند است

  در اين دعاي شريف، وجود مقدس امام سجاد ^{علیه السلام} از خداوند درخواست مي‌نمايد: توفيق اهتمام به امور مفید برای دنیا و اخرت را به ایشان عطا کند و گرنه این امر، كاري نيست كه به تنهایی از خود فرد برآيد؛ ایشان به این نکته توجه می‌دهد، من امروز در اين دنيا هستم، ولی فردا در مقابل كسي قرار مي‌گيرم كه از تمام آنچه در اين عالم بر من گذشته و من آنها را انجام داده‌ام و درآن دخيل بودم، سوال خواهد کرد؛ يعني من يك زندگي مسئولانه دارم؛ همانطور که به عنوان مثال، یک دولت نیز بايد جوابگوی اقدامات خود باشد و تمام كارهايي را كه انجام مي‌دهند و تمام تصميماتي را كه گرفته، بعدا باید نسبت به آنها پاسخگو باشد.

لزوم توجه به مسئولیت در برابر نعمتها

 زندگي ما در اين دنيا يك زندگي مسئولانه است؛ يعني امكاناتي که در اختيار ما قرار دارد، در مقابل آنها، از ما مسئوليت مي‌خواهند؛‌ لذا بر اساس اين عطاها و داده‌ها، فردا از ما سوال و بازخواست مي‌شود كه مثلا چرا تعقل به خرج ندادي یا  چرا فهمت را به كار نگرفتي، درحالی که قابليت و قدرت فهم را داشتي. در برخی از آیات قران بیان شده است: خداوند از نعمت‌ها سوال می کند: « لَتُسْأَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ»؛ راوی از امام ^{علیه السلام} سوال مي‌كند: آیا خداوند از اين طعام و لباسی  كه به ما داده است، سوال مي‌كند؟ امام براي اينكه وی را متوجه به نکته اصلی در این آیه كند فرمودند: خیر، بلکه مراد از نعمت در این آیه شریفه، ما اهل بيت هستیم. لذا، فهم اينكه اهل بيت براي ما چه فايده‌ای دارند و فهم رهبري و راهبري معقولانه جامعه توسط ایشان، از بزرگترین نعمتهایی است كه در مقابل آن مسئوليت‌های بزرگی هم وجود دارد.

  از مردم سوال می شود: شما كه انسانی مانند علي بن ابی طالب را داشتيد، پس چه شد به اين روزگار افتاديد؟ مگر ما ایشان را به شما نداديم؟ شما نعمت حسين بن علي را داشتيد دعوتش هم كرديد.

مسئولیت مهم در برابر اهل بیت

  باید مواظب باشیم، مبادا در زمان حاضر، ما هم مثل مردم کوفه شویم و فقط دعا کنیم و ظهور حضرت حجت ^{عجل الله فرجه الشريف} را از خداوند طلب کنیم در حالی که اگر ایشان بیایند، دلبستگی و مطامع دنیوی ما، مانع از یاری ایشان شود. لذا، چه بسا، مردم كوفه يك قدم هم از ما جلوتر بودند؛ زیرا ما فقط دعا مي‌كنيم که حجت بن الحسن ^{عجل الله فرجه الشريف} ظهور بفرمایند ولی آنها غير از آن، نامه هم برای امام زمانشان نوشتند و حتي بعضي از آنها، مانند سلیمان برای حضور ایشان محيا هم شده بودند، اما از اين نعمت چگونه بهره برداري كردند؟ در میان این کوفیان، كساني بودند که مصاحبت با پيغمبر ^{صلي الله علیه و آله} را درك كردند،‌ و كساني بودند که قبلا در ركاب علي ^{علیه السلام} حضور داشتند، و البته پاي همه این نامه‌ها را هم مهر زدند، اما وقتی مسلم وارد شد در ابتدا دورش را گرفتند، اما تا آخر پاي رهبري او نایستادند تا اینکه جناب مسلم شهید شد و امام حسين ^{علیه السلام} را نیز در كربلا تنها گذاشتند. آنها این قدر درک و فهم نداشتند كه اگر امام حسين را تنها گذاشتند فردا مي‌خواهند چه كنند؟ فردا مي‌خواهند به چه كسي اقتدا كنند؟ تازه اينها، مردم متدین کوفه بودند که قرآن را مي‌خواندند و سایر مردم هم به آنها توجه داشتند؛ مثلا، توجهي كه شيعيان كوفه به سليمان بن سرد خزاعي داشتد به مسلم نداشتند. لذا، در قیامت از مردم درباره جریان امام حسین ^{علیه السلام} سوال خواهد ‌شد؟ اما بعدها، همين آقاي سرد خزاعي با ديگران، نهضت توابين را تشكيل داد و منطقشان اين بود، چون ما در قصه سيدالشهدا ^{علیه السلام} مقصر هستيم، بايد بي هدف خودمان را به كشتن بدهيم؛ ما مقصر هستيم و به طمع زندگي دنيا تماشا كرديم تا اینکه امام ^{علیه السلام} را كشتند و ما بايد خونمان رها بشود و كشته شويم.

   بنابراین، فهم و  درك مورد سوال واقع مي‌شود، لذا حضرت فرمود: خدايا خودت عنايتی كن كه ايام و زندگي من، و فرصت‌هاي زندگي من  براي آنچيزي محیا شود كه براي آن هدف، مرا خلق كردي. خدايا خودت توفيق بده كه حركت كنم در آن جانبي كه فردا از من سوال مي‌كني،‌ حركتی مسئولانه در زندگي داشته باشم. لذا، توجه داشته باشيد که تدين براي ما فقط نماز و روزه و  عبادت و توسل نيست، بلکه كل زندگي ما بايد مسئولانه باشد.

توجه به تربیت اعضای خانواده

   شما در خانه با همسر و فرزند و با اقوام و خويشان خود چگونه رفتار كردي؟ اين فرزند چگونه در اجتماع تربیت شده است؟ در حالی که متاسفانه امروزه، يكي از مصيبت‌هاي ما در مملکت، پديده آقازادگي است. به چه مناسبت اين فرزند اينگونه تربيت شده است‌؛ آیا این نقصان در مدرسه بود و یا در خانه بوده است؟ گاهي از اوقات در میان برخی از خانواده‌هایي كه سبب حركت علمي در دنياي شيعه بودند، ولی برخی از فرزندان آنها نااهل بودند.

دشمنی با اهل بیت به سبب نفهمی مردم زمانه بوده است

   بنابراین، هر کس در حد مسئوليت خودش مورد سوال است، لذا حضرت سجاد ^{علیه السلام} فرمود: خدايا من را در اين زندگي به كاری بگمار که متوجه به مسئوليت‌هايم باشم؛ يعني خدایا من را نسبت به پرسش‌هايت در آن دنيا متوجه و آماده نگهدار.  بنابراین، اگر کسی شيعه است و به امام علی ^{علیه السلام} و  امام حسين ^{علیه السلام} اقتدا می‌کند و در سر سفره نهج البلاغه قرار دارد، ولی باز هم در فهم معارف قصور دارد، باعث مصيبت برای خود و شیعه خواهد بود؛ همانطور که ما در تاریخ، بالاترين قصورها را از طرف مردم نسبت به ائمه ^{علیهم السلام} داشتیم و به عنوان نمونه، واقفيه را اهل سنت ایجاد نکردند، بلکه همین شیعه آن را تشکیل دادند. آنها وقتي ديدند زمينه انحراف وجود دارد، این فرقه‌ را ایجاد کردند و یا مثلا دشمنان امام حسین ^{علیه السلام} از شام نیامده بودند، بلکه همه از كوفه بودند، كوفه‌ای كه محبت و عشق علي ^{علیه السلام} را در سينه داشت. یا در قضیه حکومت امیر المومنین ^{علیه السلام} همان افرادی که به ایشان برای پذیرش حکومت بعد از عثمان اصرار داشتند ولی در مسجد جمع می‌شدند و در ماه رمضان، نماز تراويح مي‌خواندند و وقتی که آن حضرت فرمودند كه من از رسول خدا شنيدم كه نماز مستحبي را به جماعت نمي‌خوانند، ‌و حتی ما نمازي تحت عنوان تراويح نداريم كه واجب باشد، هيچ كس به این سخنان توجهي نكرد و پس از آنکه حضرت امیر ^{علیه السلام} ، امام حسن بن مجتبي ^{علیه السلام} را به نزد آنان فرستادند كه پيغمبر ^{صل الله علیه و آله} از جماعت خواندن نماز مستحبي نهی کرده است،  شروع به اعتراض كردند و نفهميدند آن كساني كه قبلا نماز تراويح را ابداع کردند چه قصدي داشتند؟ یعنی متوجه نبودند که آغاز این کار در اوایل زمان خلافت،امری سیاسی بود و  به سبب آن بود که اصحاب، شبها دور هم جمع می‌شدند و برای اینکه ذهن مردم را منحرف کنند، طرحي ريختند كه مردم صد ركعت یا دويست ركعت نماز بخوانند و قرآن را نیز در ماه رمضان و در همين نمازها ختم كنند، تا نفهميدند، که چه اتفاقاتی افتاده است و چه کسانی از اصحاب در اینجا جمع می‌شوند، تا جایی که نقل شده وقتی عمر دید که مردم با چه اشتیاقی به سراغ این نماز می روند، گفته است که نعمت البدعة؛ یعنی این کار چه بدعت خوبی بود.

نتیجه آنکه انسان باید درک و توجه داشته باشد که سرمايه‌ها و امكاناتي كه خداوند در اختيار او گذاشته باید بر اساس زندگي مسئولانه استفاده کند و در زندگی تصميمات قاطع بگيريد و درک و فهم درستی از مسائل داشته باشد و براستی این فهم يكي از اين نعمتهای بزرگی است که ما از آن غفلت داریم به طوری که فردی در شعرش سروده است که:  

آنچه گويم به قدر فهم توست              مردم اندر حسرت فهم درست

باری، ما شيعيان و محبان اهل بيت از اين حيث يك قدري خيلي نقيصه داريم و لذا باید به خود آییم و مطالب را به درستی بفهميم و حواسمان را به طوری کامل جمع كنيم. والسلام