حضور امام باقر ^{علیه السلام} در کربلا

   وجود مقدس امام باقر ^{سلام الله علیه} خصوصياتي دارند که یکی از این خصوصيات آن است كه ایشان بازمانده واقعه عاشورا در سرزمین كربلا هستند. ایشان در مجلس يزيد بن معاويه نیز بیانی دارند كه در بعضي از كتاب‌هاي مقاتل ذكر شده است؛ و اساسا، ايشان به اعتبار اينكه با صِغَر سنشان در كربلا حضور داشتند، یکی از ناقلان آن حادثه هستند، و پس از آن واقعه نیز تا روزي كه از دنيا رفتند، يعني در دوران امامت امام سجاد ^{سلام الله علیه} و امامت خودشان كه دوران نسبتاً طولاني است، شاهد همه آن وقایعی بودند که در دنياي اسلام اتفاق افتاد و در نتیجه معارف نبي مكرم اسلام ^{صلي الله علیه و آله} و معالم قرآن مهجور شد.

مصائب امام باقر ^{علیه السلام}   

   زندگی امام باقر ^{سلام الله علیه} مواجه با حوادث سرشار از مصيبت و بسیار حساس است  كه از تحمل یک انسان متعارف خارج است. حکومت بني اميه بعد از قضیه عاشورا، توسط امام سجاد ^{سلام الله علیه} و زينب كبري ^{سلام الله علیها} در پايتخت و مركزشان شكست خورد؛ همان امام سجاد ^{سلام الله علیه} و حضرت زینبی ^{سلام الله علیها} كه روزی، آن گونه وارد شام شدند كه مردم هياهو و هلهله مي‌كردند و آتش بر سر مبارک امام ^{سلام الله علیه} و كاروان اسرا مي‌ريختند، وقتي مي‌خواستند از شام برگردند، زنها در وداع با اهل بیت گريه و زاری مي‌كردند.

   بنابراین، بني اميه شكست خوردند و وقتي اعتبارشان را پيش مردم از دست دادند، در واقع، مشروعيتشان از بین رفت و در این حالت، معمولا حكومتها حالت پليسي و امنيتي پيدا مي‌كنند؛ چرا که مردم آنها را نمي‌خواهند و آنها را باطل مي‌دانند، ولی چون حکومت‌ها مي‌خواهند که بمانند برای بقا به زور متوسل می‌شوند.

رسوایی بنی امیه با قیام امام حسین ^{علیه السلام}

   بني اميه تا قبل از قضیه عاشورا پيش مردم، مقبوليت داشتند و حتی خلفا، خطبه نماز جمعه مي‌خواندند و شايد در نماز هم گريه مي‌كردند و از سوی دیگر اعمال زشتشان و مکر و حیله‌اشان علني نبود؛ اما امام حسين، ماهیت مخفی آنها را علني كرد كه اينها چگونه حاکمانی هستند.

  ایشان به وسيله یاران خود، آن هم با سازماندهي بسيار زيبا در كربلا، عمق فجایع حکومت را به همه مردم رساند. ایشان به برخی می‌فرمودند که شما دور از ماجرا بايستيد و نزديك دشمن هم نباشيد كه صدمه ببينيد، اما خبرها را بگيريد و منتقل كنيد تا اینکه خبرنگاري در كربلا شكل گرفت. اين هنر سيدالشهدا بود كه مسئله كشته شدن تنها در اين بيابان دور افتاده نيست كه بكشند و قضیه تمام بشود؛ بلکه باید خبر این واقعه، به همه عالم برسد و لذا، همه جا هياهو شد. وقتی که خبر به مدينه رسيد در آنجا قيام عمومي پدید آمد كه آنها هم مجبور شدند آن كشتار عجيب و غريب را در شهر رسول الله ^{صلي الله علیه و آله} انجام بدهند كه مي‌گويند خون مردم تا پاي قبر پيغمبر ^{صلي الله علیه و آله} آمده بود.

  استفاده از فرصت‌ها در دوران امام سجاد و امام باقر

  به هر حال، در این قصه، بني اميه شكست خورد و فضا امنيتي شد و لذا دوران امامت امام سجاد ^{سلام الله علیه} دوران بسيار مصيبت باري بوده است و عيناً اين ميراث به امام باقر ^{سلام الله علیه} منتقل شد، ايشان نیز در این زمینه بسيار سختي كشيدند و تنها در يك برهه‌اي از اواخر عمر مبارکشان که دستگاه حکومت ضعيف شده بود فرصتی برایشان فراهم آمد.  البته، امام سجاد ^{سلام الله علیه} در همان زمان، تعدادي از افراد را که بيش از صد نفر بودند، همانند ابوحمزه ثمالي را تربیت کردند و خيلي از بزرگان روات كه به طبقه سوم بر مي‌گردند از اصحاب ایشان هستند و همین سرمایه‌ها به امام باقر ^{سلام الله علیه} منتقل شدند.

تأسیس حوزه علمیه در زمان امام باقر

  زمانی که امام باقر ^{سلام الله علیه} احساس کردند که بني اميه ضعیف شده است، حركت علمی و فرهنگی وسيعی را شروع كردند، و معالم رسول الله ^{صلي الله علیه و آله} و حقيقت وحي الهي و اصالت‌ها را تبلیغ کردند. قبل از این، آنچه مردم می‌شنيدند اين بود كه حسين ^{سلام الله علیه} نوه پيامبر ^{صلي الله علیه و آله} است که به حکومت اعتراض کرده و از روي ظلم كشته شده است؛ اما از منطق سيدالشهدا ^{سلام الله علیه} آگاه نبودند، ولی امام باقر ^{سلام الله علیه} اين نقيصه را جبران كردند و در این مسیر، حوزه‌هاي علميه را بنيان نهادند تا بعد در زمان امام صادق ^{سلام الله علیه} به اوج خود رسید تا آنجا که امام صادق ^{سلام الله علیه} درباره برخی از تربیت یافتگان این حوزه که حتی قبلا شیعه هم نبودند، همانند زراره و محمد بن مسلم، می‌فرماید که اگر اینها نبودند، فرهنگ و معالم اهل بیت ^{سلام الله علیهم} از بین می‌رفت.

   بنابراین، اگر حركت فرهنگي امام باقر ^{سلام الله علیه} نبود، ممكن بود که عاشورا تنها در قالب اجمالی خودش و بدون فهم عمیق عاشورا بماند، اما حركت فرهنگي كه امام باقر و امام صادق ^{سلام الله علیهما} در حوزه هاي علميه به وجود آوردند، علی رغم فرصت محدود، بهره برداري شایسته از يك موقعيت خاص بود؛ اما پس از این دوران فترت، یعنی زمانی که بني عباس جان گرفتند و منصور روی کار آمد، مصيبت دوباره شروع شد و خانه امام صادق ^{سلام الله علیه} بسته شد و مامور در خانه ایشان ايستاده بود و کسی حق مراجعه نداشت.

   اما به هر حال، ائمه اطهار ^{سلام الله علیهم} از این سفارش اميرالمؤمنين ^{سلام الله علیه} فرمودند باید فرصت‌ها را قدر دانست، استفاده کردند و در این برهه، حوزه‌های علميه به راه افتاد. تا آنجا که نقل شده در مسجد كوفه، هفتاد منبر گذاشته بودند كه بر روي آنها گفته می‌شد حدثني جعفر بن محمد ^{سلام الله علیهما} ؛ و در دنياي اسلام حديث گفتن شأن اصحاب جعفر بن محمد شد و علم از خانه اينها رشد كرد، و در نتیجه اسلام مانگار شد و امروز، ما غير از اسلامي كه داعش و النصره مي‌گويد چيزي به نام تشيع و اسلام راستین داریم كه در اين كتب مانده است و ‌اگر اين احاديث و تربيت‌ها نبود، مردم امروز، اسلام را در قالب داعش مي‌ديدند، همانجور كه قبلا اسلام را يزيدي مي‌ديدند و آن را به عنوان الگو معرفي می‌كردند.

  اسلام واقعی از غدير شكل گرفت که به مردم عرضه شود و امام باقر ^{سلام الله علیه} در بهترين فرصتها اين غنيمت را به دست آوردند تا اصالتها را حفظ کند و امام صادق ^{سلام الله علیه} نیز آن را ادامه دادند.

لزوم بهره برداری تبلیغی از فرصتها

    شما را به خدا قسم مي‌دهم، که بياييد فرصت‌ها براي تبليغ دين و عرضه معالم الهي را غنيمت بشمريم. اينكه چه زمانی فرصت مناسبی براي چه كاري است اين تدبير  و درک مي‌خواهد. ائمه ما اينجور حركت كردند امام باقر و امام صادق ^{سلام الله علیهما} اين كار را شروع كردند و علي بن موسي الرضا ^{سلام الله علیه} آن را دنبال کرد و  نشر داد، تا آنجا که هر چه بر ائمه ^{سلام الله علیهم} بعد از امام رضا ^{سلام الله علیه} بیشتر سخت گرفتند تعداد وکلای ایشان بیشتر شد و ارتباط معنوی مردم ثبات بیشتری پیدا کرد. امام عسكري ^{سلام الله علیه} كه محدودترين امام است که از سامرا حتی برای حج هم بيرون نرفت، اما تعداد وكلاي ایشان بيشتر از همه زمان‌ها است و این يعني ارتباط مردم گسترده‌تر شده است که نتيجه بهره برداري از فرصت‌ها است.

   به هر حال ما در دوران غيبت، گوشه‌اي از آن مسند را بر عهده گرفتيم و وقتي لباس اين كار را پوشيديم شأني از آن شئون را بر عهده گرفته‌ايم و باید مسئولانه عمل كنيم و از فرصت‌ها بهره بگيريم و آنچه به ما رسيده به نسل خودمان انتقال دهيم و در اين مسير تلاش كنيم.

 والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته.