بسم الله الرحمن الرحيم

شايد در بين ائمه­ اطهار عليهم السلام كمتر مانند امام باقر صلوات الله و سلامه عليه اتفاق افتاده كه عمر امامتشان طولاني باشد. و در اين مدت براي آن حضرت مصائب و گرفتاري­هاي خيلي عجيب و غريبي پيش آوردند.

 هر چند خون امام حسين و قصه عاشورا بني اميه را زمين زد، اما اين زمين زدن مثل خيلي از انقلاب­ها و حركت­هاي اجتماعي كه شاهد هستيم، از درون همان­ها افرادي بيرون آمدند كه خيلي با گذشتگان خود تفاوت نمي­كردند، آل اميه به آل مروان جايگزين شدند يعني حكومت از نسل معاويه منقطع شد، زيرا آن­قدر قصه كربلا حتي در خود شام اثر سوء داشت، و مشكل­ساز داشت، به نحويي كه همان­ اشخاصي كه وقتي شنيدن چگونه اميرالمومنين در مسجد به شهادت رسيده است، گفتند مگر اميرالمومنين نماز مي­خواند؟!! با چند سخنراني از حضرت زينب كبري و امام سجاد سلام الله عليهما چنان بساطي در شام بر پا شد كه شام را منقلب كرد، تا جايي كه فرزند يزيد روي منبر رفت و اعتراف كرد ما(بني­اميه) اشتباه و خطا كرديم، باباي من خطا كرد، جد من خطا كرد، امامت براي خاندان ديگري است و از منبر پايين آمد، نسل بني­اميه ضايع و منقطع شد، اما آل مروان سر كار آمدند، رفتار آل مروان - مروان بن حكم و هشام بن عبد الملك و ...- در باقي مانده عمر امام سجاد بسيار تند و نظامي بود و سپس عيناً همان رفتار را با امام باقر داشتند، بايد به اين نكته توجه داشت آل­مروان در نزد مردم مانند معاويه مشروعيت نداشتند. به عنوان نمونه، معاويه به مدينه آمد و در نزد اهالي آن شهر گردن كج كرد و در جمع آنان به سخنراني پرداخت و علي رغم اعتراض و افشاگري امام حسين عليه السلام براي يزيد بيعت گرفت. اين شرايط را در نظر بگيريد، در حكومت آل­مروان اين گونه مشروعيت­ها در ميان مردم از بين رفته و تنها حيثيت نظامي و امنيتي باقي مانده است، همواره دوران  امامت امام سجاد و امام باقر عليهما السلام  همراه با  دوران خفقان و مصائب فراوان بود و عمده اين مشكلات و سختي­ها دوران امام سجاد بود در برخي از روايات آمده، مردم حتي جرات نزديك شدن به خانه امام سجاد را نداشتند و يا از امام سجاد نقل شده ده نفر در شهر  مدينه ما را دوست ندارند.

 اين كه امام در خانه مي­نشيند و فقط به دعا اكتفا مي­كند براي اين است كه هيچ راهي براي عرضه احكام  و معالم دين باقي نگذاشتند، همين وضعيت به دوران امامت امام باقر منتقل مي­شود، اين وضعيت سخت در حكومت آل مروان باقي است تا آنها به جهت ظلم­ها و بي­عدالتي­ها از درون آرام آرام پوسيده و خورده مي­شوند، كم­كم آثار بي­نظمي­ها و بي­حسابي­ها ظاهر مي­گردد. از اين­رو، در اواخر عمر وجود مقدس امام باقر شاهد حركت و نهضت عليه بني اميه هستيم، بلافاصله وقتي اين پوسيدگي آغاز گرديد، زوال در آل مروان نمايان شد. چراكه اگر پوسيدگي در زمان مشروعيت حكومت از ناحيه مردم باشد بروز و ظهور آن مدتي طول مي­كشد، اما در حكومت­هايي كه فقط تكيه به قدرت امنيتي و پليسي دارند، به سرعت خودش را نشان مي­دهد و مي­شكند. با شروع زوال و انحطاط حكومت بني­اميه، امام عليه السلام فرصت پيدا كردند تا احكام و معالم دين را بيان كنند، همان­هايي كه جرات نمي­كردند در خانه امام سجاد و امام باقر عليهما السلام بيايند، دور امام باقر جمع شدند و حوزه­ درس و بحث در محضر امام باقر تشكيل دادند. و امام صادق صلوات الله و سلامه عليه در اين جهت ميراث دار امام باقر است؛ يعني نخست مجالس و محافل درس و بحث در زمان امام باقر شروع و در زمان امام صادق به اوج و بلوغ خود رسيد، و براي رسيدن به عمق وسعت كار و نيز جلسات و محافل درسي امام صادق مي­توان از وسعت روايات آن حضرت كه در تمام زمينه­ها مانند فقه، كلام، تفسير و... بيانگر معارف و عقايد اصيل اسلام است، پي برد، ازاين­رو، بسياري از احاديث و روايات شيعه براي دوران امام صادق هست چون طلوع امامت امام صادق در همين ظرف انفتاح بود كه بيش از سي سال به طول انجاميد و فرصت طلايي براي عرضه احكام و معالم دين پديد آمد.

 هر چند عبدالله بن محمد مشهور به سفاح اولين خليفه عباسي آدم بدي نبود، مخصوصا نسبت به امام صادق سختگيري نمي­كرد، اما منصور دوانقي بعد از آنكه بر اوضاع و احوال مسلط شد امام صادق را محصور و از ­طرف ديگر شروع به امام سازي كرد و در مقابل امام صادق دكان­هايي را باز كرد و مبادي تازه­اي براي مشروعيت بخشيدن به خودشان درست كردند و فقهايي ساختند تا ساخته و پرداخته حكومت باشند، اين فقها با پختگي بسيار شروع به عرضه احكام مقابل امام صادق كردند. و مي­توان گفت ظهور و پيدايش ناگهاني ابن ابي­عوجاء در مدينه از همين قبيل است، هرچند امام صادق تحمل و با او وارد بحث مي­شوند، اما واقع مطلب اين است براي كوبيدن امام صادق، معالم اصيل و اصالت­ها در دنيا هر تفكري سراغ داشتند جمع كردند و بحث­هاي گمراه كننده و شبهات انحرافي را در ميان مردم رواج دادند، مانند اينكه قرآن مخلوق است يا قديم، بحث جبر و اختيار و...، براي چه اين گونه مباحث را مطرح مي­كردند؟ براي اينكه بگويند فقط امام صادق اهل نظر نيست،  ديگران هم هستند.

آنچه كه مشهود و بارز است حوزه درس و بحث امام صادق خيلي وسيع­ است و بسياري از جوامع روائي شيعه براي همين دوران مي­باشد، و امام صادق صلوات الله و سلامه عليه در اين جهت ميراث دار امام باقر است؛ چراكه غناي شيعه از ناحيه روايات امام باقر صلوات الله و سلامه عليه است و تكون شخصيتي برخي از روات بزرگ، مانند محمد بن مسلم، زراره و ...در زمان امام باقر شكل گرفته است با وجود اينكه اين­ افراد در ابتدا سني بودند اما در محضر امام باقر شيعه شدند و جزو اركان شيعه مي­شوند تا جايي كه امام صادق در موردشان مي­فرمايند: اساس تشيع و مكتب را اين­ها حفظ كردند، چنانچه بيان شد تكون شخصيتي­ بسياري از بزرگان روات و فقهاي شيعه در دوران امامت امام باقر بود و لذا دوران امام باقر دوران خاصي است و به خصوص وجود مقدس ايشان به گردن حوزه­هاي علميه حق بزرگي دارند و لذا آنطور كه شايسته آن بزرگوار است از مقام والا و شخصيت آن حضرت بايد تجليل شود.

در اين دوران طلايي فرصت مناسبي براي عرضه معالم شيعه پديد آمد عرضه اين معارف و معالم اصيل[1] به دست امام باقر شروع شد و در سنوات بعد در دوران امام صادق به كمال و اوج رسيد. بعد از آن دوران، زمان انفتاح تمام مي­شود به گونه­ايي كه امامت امام كاظم در فشار بود و بعد هم در زندان تمام شد، حضرت رضا را  به زور به طوس آوردند، تا زير نظر دستگاه خلافت و مامون باشد، امام جواد در بغداد زير نظر خودشان به نحويي كه در داخل خانه­اش همسر امام جاسوس حكومت بود و بعد امام هادي و امام عسگري هم در پادگان جا دادند و محبوس كردند.

 اگر امروز شيعه با وجود تمام فشارها و مشكلات سر حال و زنده مانده و حرف­ براي ارائه دارد، و همچنين معارف و اصالت­ها شيعه باقي­مانده است- هرچند خيلي تلاش كردند آن­ها را از بين ببرند و نتوانستند- براي مجاهدات فوق العاده­ امامان معصوم است امروز كه اين معالم  با دشواري بسيار و مشكلات طاقت فرسا دست ما است اگر اين معالم با آنچه ديگران دارند مقايسه كنيد آنوقت معلوم مي­شود روايات ما چه هست و روايات ديگران چه هست، نه تنها در احكام فقط، بلكه در اصول، اخلاق، دعا و در همه ابواب به همين گونه است.

 اميدواريم خداوند ان شا الله توفيق قدرداني اين بزرگواران را به ما بدهد. و با توسل به ذيل عنايت آنان بتوانيم راه آنها را با جديت و صلابت ادامه دهيم

 والسلام عليكم ورحمة الله و بركاته