بسم الله الرحمن الرحيم

امام رضا(ع) و مبارزه با ظالمان

الصفار عن الحسن بن علي عن أحمد بن هلال عن أبي سعيد الخراساني قال : دخل رجلان على أبي الحسن الرضا ( عليه السلام ) بخراسان فسألاه عن التقصير ؟ فقال : لأحدهما وجب عليك التقصير لأنك قصدتني ، وقال : للآخر وجب عليك التمام لأنك قصدت السلطان .[1]

ابوسعید خراسانی نقل کرده است: دو نفر خدمت امام رضا – علیه السلام – در خراسان رسیدند و درباره تقصیر (نماز شکسته) سؤال پرسیدند. حضرت به یکی از آنها فرمود: بر تو واجب است که نمازت را شکسته بخوانی؛ چون به قصد دیدار من به سفر آمدی؛ آن گاه به دیگری فرمودند: اما تو باید نمازت را کامل بخوانی؛ چون به قصد دیدار سلطان (مأمون) سفر کرده­ای (و سفر تو سفر معصیت است).

در اوايل انقلاب، برخی از افراد مجاهدین خلق که در قم فعالیت داشتند، بدون توجه به مسئله امامت و شرایط زمان، امام رضا – علیه السلام - را به دلیل پذیرش ولایت­عهدی مأمون، طاغوتي مي­دانستند و زیارتنامه آن حضرت را پاره می­کردند؛ در حالی که امام این سخنان را در زمان ولایت­عهدی بیان فرموده­اند. امام در بیان این حکم فقهی، از آنها استفسار هم نکرد که آیا برای رفع نیاز مسلمانان و کار خیر نزد مأمون آمده­ای یا برای دریافت صله و پاداش؛ بلکه مطلقاً می­فرمایند دیدار با سلطان به هر انگیزه­ای که باشد، رکون به ظالم و رسمیت بخشیدن به مقامی است که بر پایه ظلم بنا شده و این معصیت است و سفر برای آن هم سفر معصیت است. بنابراین در چنین سفری نماز را باید کامل خواند.

امام موسی کاظم(ع) و منع صفوان از همراهی با هارون

اين منطق امام رضا – علیه السلام – بسیار شبیه به منطق پدر بزرگوارشان است. امام موسی کاظم – علیه السلام –  وقتی خبردار شدند که یکی از صحابیان و راویان ایشان به نام صفوان جمّال،[2] شترهایش را به هارون­الرشید کرایه داده است، به او فرمودند: «صفوان! من همه كارهاي تو را دوست دارم، به­جز يك كار».

صفوان پرسید: «چه كاري؟ یابن­رسول­الله!»

حضرت فرمودند: «شنيده­ام می­خواهی شترهايت را به هارون­الرشيد کرایه بدهی».

صفوان گفت: «هارون و اصحابشان شترها را برای سفر مكه و انجام مراسم حج کرایه کرده­اند».

با توجه به اینکه در چنین معاملاتی، همه پول کرایه از قبل داده نمی­شود و در پایان سفر تسویه حساب صورت می­گیرد، حضرت سؤال ظریفی از صفوان پرسیدند و فرمودند: «آیا تو راضي هستي كه هارون­الرشيد آن­قدر زنده بماند و سالم برود و سالم برگردد، تا کرایه تو را بپردازد»؟

صفوان پاسخ داد: «بله، یابن­رسول­الله!».

امام فرمودند: «بدان به همين اندازه که به بقای هارون­الرشيد رضایت داري، در تمام جنايات و ظلم­های او شريك هستي».

اين مطلب بیانگر اهمیت مبارزه با ظلم در مکتب اهل­بیت – علیهم السلام - است.

اسلام مکتب مبارزه با ظلم و ظالم

در هيچ مكتبي چنین بر مبارزه با ظلم و ظالمان تكيه نشده است. حضرت سيدالشهداء – صلوات الله و سلامه عليه – هم در همين راه به شهادت رسیدند و فلسفه عزاداري­ها و بزرگ­داشت تاسوعا و عاشورا نیز همين مسئله است. خداوند در قرآن کریم می­فرماید: «لاَّ يُحِبُّ اللّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوَءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلاَّ مَن ظُلِمَ»؛[3] یعنی خداوند داد و فریاد و دشنام­گویی را دوست ندارد؛ مگر از کسی که به او ظلم شده است. پيامبر اکرم – صلی الله علیه و آله – نیز فرمودند: «الظالم و المظلوم كلاهما في النار»؛ هم ظالم و هم مظلوم، هر دو در آتش­اند. از آن حضرت پرسیدند: «مظلوم چرا در آتش است»؟ فرمودند: «برای آنکه ساكت نشسته است تا به او ظلم شود».

برای مثال، وقتی فرانسه در جنگ جهانی دوم توسط آلمان­ها اشغال شد، يك مقاومت منفي در سراسر فرانسه شکل گرفت که نهایتاً به محاكمه مارشال پتن و اعدامش انجامید. مقاومت منفي به اين معنا بود که وقتی مأموران آلمانی اموال مردم را به زور مي­بردند یا از مغازه­ها کالایی برمی­داشتند، هيچ کس حاضر نمي­شد با آنها يك كلمه حرف بزند یا به سلامشان جواب دهد؛ برای اینکه به آنها بفهمانند که ظالم و اشغالگرند. این منطقی است که ملتی را در دنیا به ذلت می­کشاند.

محرومیت از معارف اهل­بیت(ع) عامل ذلت مسلمانان

بر اساس همین منطق است که امروزه مسلمانان در قضیه فلسطین و بيت­المقدس این گونه در برابر اسرائیل به ذلت و درماندگی افتاده­اند. صلاح­الدين ايوبي – با همه اشکالی که به او وارد است – هرگز در برابر اشغالگران ساکت ننشست؛ اما امروز سران عرب با کوتاه آمدن در برابر اسرائیل، زمینه ظلم و تجاوز این دولت را فراهم کرده­اند. آنچه موجب اين ذلت و ظلم­پذیری شده است، دور شدن و محروم ماندن از معارف ارزشمند اهل­بیت – علیهم السلام – و پیروی از امثال خالد بن وليد و ابوسفيان و معاويه است. آنان همچون مریضی که از پزشک گریزان است، خود را از معارف اهل­بیت – علیهم السلام – محروم می­کنند. به همین دلیل است که اين همه ظالم پيدا می­شود و حقوق انسان­ها پایمال می­گردد. ما نیز نباید خودمان را از این معارف محروم کنیم و صرفاً به حفظ و ضبط این ذخائر اکتفا کنیم و مراسم عاشورا و تاسوعا را برگزار نماییم؛ بلکه باید حقیقت این معارف را بیان کرد و در جامعه اجرا نمود.