فاطمه زهرا(س)، اقیانوس بی‌کران

به گزارش پايگاه اطلاع رساني دفتر حضرت آيت الله علوي بروجردي، معظم له در آخر درس خارج فقه خود فرمودند: صحبت كردن درباره شخصيت فاطمه زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ بسیار مشكل است. سروکار داشتن با یک منبع محدود، راحت است؛ اما گاهی بعضی مسائل، بسیار وسيع و گسترده‌اند. برای مثال، ‌شیخ انصاری در تعبیر از مرحوم مجلسي در خصوص تألیف بحارالانوار، او را «غواص البحار علوم اهل بيت» معرفی می‌کند. وقوف پيدا كردن به موضوعات مختلف و وسيع، كار چندان راحتي نيست.

در امر محسوسات، كساني يك عمر كار مي‌كنند و نهایتاً به گوشه‌ای از حقایق دست می‌یابند. یک پژوهشگر اگر بخواهد منابع دريايي همچون درياي خزر يا خليج فارس را مطالعه کند، به دلیل محدودیت این منابع کار چندان سختی نخواهد داشت؛ اما اگر بخواهد منابع آبی اقيانوسی همچون اقیانوس آرام را مطالعه کند که از شرق تا غرب كره زمين گسترده است، کار بسیار سختی در پیش خواهد داشت و به‌راحتي نمي‌تواند منابع آن را پيدا كند؛ چنان‌که هنوز هم منابع اين اقيانوس و اقيانوس‌هاي ديگر كشف نشده است.

در خصوص حضرت فاطمه زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ با چنين چيزي مواجهیم؛ اقيانوسی عظیم و نامتناهی. اقيانوس‌ها حد دارند و حدودشان هم مشخص است؛ اما حضرت زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ اقيانوسي است كه حدودش هم برايمان مشخص نيست. بر هر بخشی از زندگي یا سخنان آن حضرت دست بگذاريم، آن را وادي عظيمي خواهیم یافت که در آن گم مي‌شويم.

فضایل حضرت زهرا(س) از زبان اهل سنت

اين سرگشتگي و والهي مختص شیعیان آن حضرت نيست؛ بلكه بزرگان اهل تسنن هم که در این زمینه وارد شدند، همين حال را دارند. آنان نیز مطالبي در فضایل آن حضرت مي‌گويند و اعترافاتي مي‌كنند كه البته در عمل به آن ملتزم نمي‌شوند.

مرحوم علامه تستري در «احقاق الحق»، آورده است که شيخ الاسلام محمد صالح حنفي مصري در شرح «جامع صغير» سيوطي در ذيل حدیث «فاطمة سيدة نساء اهل الجنة»، می‌نویسد: حافظ ابوالقاسم عبدالرحمان نخعي سهيلي در كتاب «شرح سيرة رسول الله» دلایلی بر تفضيل فاطمه علي نساء العالمين ذکر می‌کند: «فذكر قوله صلي الله عليه [وآله] أنه فاطمة بضعة مني؛ وقوله عليه السلام هي خير بناتي، وشبه ذلك. ثم ذكر سؤددها وتفضيلها على غيرها، فذكر أسباباً كثيرة، منها أنه قال: ومن سؤددها أن المهدي المبشّر به في آخر الزمان من ذريتها»[1].

او اين امر را به‌عنوان يكي از فضايل حضرت فاطمه زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ ذكر مي‌كند. بعد مي‌گويد: « ووافقنا في تفضيلها جمهور من المسلمين وصرح به كثير من المحققين ، ونقل ذلك عنهم غير واحد من العلماء الباحثين المتتبعين كالمعاصر النبهاني حيث قال في أحوال فاطمة الزهراء من كتابه ( الشرف المؤبد ) ما هذا لفظه:

از قول او نقل مي‌كند: وصرح بأفضليتها على سائر النساء حتى على السيدة مريم كثير من العلماء المحققين . منهم التقي السبكي ، وجلال الدين السيوطي ، والبدر الزركشي ، والتقي المقريزي قال : وعبارة السبكي حين سئل عن ذلك : الذي نختاره وندين به أن فاطمة بنت محمد ( ص ) أفضل . قال : وسئل عن ذلك ابن أبي داود فقال : إن رسول الله ( ص ) قال : " فاطمة بضعة مني " »[2].

سبكي و سيوطي از بزرگان و علماي سابقين اهل سنت‌ هستند كه به افضليت فاطمه زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ بر همه زنان عالم، حتي حضرت مريم قائل شدند. نکته مهم اينجاست كه قرآن كريم حضرت مريم را سيدة نساء العالمين خوانده است؛[3] بنابراین، ایشان باید پذیرفته باشند که كلام رسول الله ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ اين آيه شریفه را يا نسخ مي‌كند يا تبيين مي‌نماید كه حضرت مریم در زمان خودش سيدة نساء العالمين بود؛ ولی حضرت زهرا سيدة نساء العالمين من الاولين و الاخرين.

ابن‌داوود نیز در پایان سخنان مفصل خود می‌گوید: «با این روایت پيامبر درباره حضرت زهرا که فاطمة بضعة مني، من او را با هيچ كس مقايسه نمي‌كنم». اينها نمونه‌هایی از علما و بزرگان اهل سنت هستند كه درباره فضایل حضرت زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ مطالبی گفته و نوشته‌اند؛ با اين وجود تمام تلاش حكومت‌های بعد از رسول اكرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ اين بود كه فاطمه زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ حذف شود.

نقش مردم در سرکوب حضرت زهرا(س)

اميرالمؤمنين که شاهد عادل است، در خطبه‌ای در نهج البلاغه می‌فرماید: در وقت دفن صديقه كبري ـ سلام‌الله‌علیها ـ دستي شبيه دست رسول اكرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ ظاهر شد. حضرت می‌فرمایند: « وستنبئك ابنتك بتضافر أمتك على هضمها فأحفها السؤال واستخبرها الحال »[4]. «يا رسول الله! به فاطمه اصرار كن[5] تا به تو خبر بدهد بتضافر أمتك علي هضمها».

اميرالمؤمنين ـ علیه‌السلام ـ می‌فرمایند: امتک، نه بعض امتك، نه هوچي‌گرها؛ بلکه كساني كه نشستند و نگاه كردند و هیچ اعتراضی نكردند. اينها اصل كاري هستند؛ اينها هستند كه فاطمه تو را كوبيدند. تضافر أمتك، كلام اميرالمؤمنين است. حكومت‌ها به‌تنهايي نمي‌توانند كاری از پيش ببرند؛ اگر از طرف مردم حمایت نشوند و مردم راضي به فعل و كار آنها نباشند، حكومت نمي‌تواند كاري انجام دهد. تنها عوامل اجرايي نبودند؛ بلكه امت تو بود كه فاطمه زهرا را هضم كرد.

«هضم» فقط كوبيدن و له کردن نيست؛ بلکه به معنای «لجن‌مال كردن» است؛ يعني تا جايي كه مي‌توانستند فاطمه زهرا را از اذهان مردم زدودند و به شخصيت او حمله کردند؛ به گونه‌ای که حتی همسايگان آن حضرت هم از گريه كردن ايشان به تنگ مي‌آيند. وقتي هم که آن حضرت در بقيع زير درخت سدر می‌نشیند و گريه مي‌كند، آن درخت را قطع مي‌كنند. آن حضرت نزد قبور شهداي احد می‌رود و در کنار قبر مطهر حضرت حمزه گريه مي‌كند؛ در آنجا هم از گريه كردنش به تنگ مي‌آيند. هیچ کس احوال آن حضرت را نمي‌پرسد، مگر در زماني كه می‌فهمند حضرت از اين دنيا رفتني است؛ آن وقت است که زنان مدينه به عيادتش مي‌آيند.

فاطمه زهرا(س) و اتمام حجت با مردم

کسانی که در زمان پیامبر بودند، همه این فضایلی را که از اهل سنت نقل کردیم، خودشان شنیده بودند؛ اما چه شد كه پس از رحلت پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فاطمه زهرا چهل شب به در خانه مهاجر و انصار می‌رود و علي و حسن و حسين ـ علیهم‌السلام ـ را با خود مي‌برد؛ در خانه آنها را مي‌زند و با آنها صحبت مي‌كند، اتمام حجت می‌کند؛ اما هيچ كدام از آنان جواب نمي‌دهند و حضرت را همراهی و ياري نمي‌كنند[6].

 چرا حضرت اين كار را كرد؟ به نظر، آن حضرت بیشتر به در خانه انصار رفتند؛ هرچند از بعضی نقل‌ها اثبات می‌شود که به در خانه برخی از مهاجرين هم رفتند؛ اما انصار در پيماني كه با پيامبر در مكه بستند، متعهد شده بودند که از پيامبر و اهل بیتش حمايت كنند. ازاین‌رو فاطمه زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ نزد آنها مي‌رفت و پیمانشان را به آنها گوشزد می‌کرد تا آنها مطابق اين پيمان، به حمايت از امیرالمؤمنین بیایند؛ اما هيچ كدام نيامدند.

فاطمه زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ در همین دیدارها حديث غديري را كه دو ماه پيش از آن پيامبر فرموده بود، به آنها یادآوری می‌کرد و مي‌فرمود: آیا شما آن روز بوديد و سخنان پیامبر را شنیدید؟ مي‌گفتند: بله بوديم. حضرت می‌فرمود: پس بياييد شهادت دهيد كه چنين حديثي بوده است. اما هیچ کدام نيامدند.

نقش متفاوت مردم در حمایت از شورش همسر پیامبر

همسر پيامبر در دوران عثمان پيراهن پيامبر را بر سرش كشيد و با فریاد وا نبيا و وا رسول الله، مسلمانان را بر ضد خلیفه تحريك مي‌كرد و می‌گفت: « اقتلوا نعثلا لعن الله نعثلا [7]». همین خانم پس از قتل عثمان پرچم خونخواهي از او را بلند كرد و در برابر علي ـ علیه‌السلام ـ شورش کرد و سي تا چهل هزار نفر از مردم با او بیعت کردند. اينها همان امتي بودند كه امیرالمؤمنین ـ علیه‌السلام ـ فرمودند: « وستنبئك ابنتك بتضافر أمتك على هضمها فأحفها السؤال ». اينها کسانی بودند که در رکاب اين زن كشته شدند. هنگامی که امام مجتبي ـ علیه‌السلام ـ می‌خواستند آن شتر را پي كند، تعدادي از همين مسلمانان براي اينكه ناقه پي نشود و هودج نیفتد، کشته شدند.

اينها زمان فاطمه زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ كجا بودند؟! اين فاطمه‌اي است كه حتي بر حضرت مريم هم فضيلت دارد؟ مردمي كه در زمان پیامبر بودند و فضایل فاطمه ـ سلام‌الله‌علیها ـ را از زبان آن حضرت شنيده بودند، چه بر سرشان آمد؟

منطق فاطمی، روشنگر راه حقیقت

اين مظلوميت هنوز هم وجود دارد و منطق فاطمه زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ و مکتب او در طول تاريخ جذابيت و کشش داشته است و دل‌ها را به سوی خود جذب می‌کند. متأسفانه همان دست‌ها، همان نقص‌ها و بي‌فكري‌ها و همان بازي‌گري‌ها هنوز هم هست. همان مسلمان‌هایی که نماز شب مي‌خواندند، اما از ذره‌ای شعور و درك بی‌بهره بودند، هنوز هم هستند. سلفي‌هاي امروز از همان نسل هستند. نمي‌دانم اينها هم نماز شب مي‌خوانند یا نه؛ وقتي برای جنگ در سوریه چند هزار دلار مي‌گيرند، آیا می‌تواند نماز شب هم بخوانند؟ آن روز به اسم تعصب به پيامبر، امام حسين ـ علیه‌السلام ـ را كشتند و سر مباركش را براي يزيد‌بن‌معاويه بردند و يزيد هم گفت: يوم باليوم؛ و آنان رقاصي و شادي كردند؛ و امروز اين يزيد طرف‌دار و وكيل مدافع پیدا می‌کند. آیا این مسلمانی است؟ اینها خودشان نوشته‌اند که یزید می‌گفت:

لعبت هاشم بالملك فلا          خبر جاء ولا وحي نزل

یک روز می‌گویند: «يا خير الله اركبوا» و براي خدا امام حسين ـ علیه‌السلام ـ را مي‌كشند؛ اما وقتی يزيد مي‌گويد: «يوم باليوم» و تصريح مي‌كند كه ما انتقام جنگ بدر و احد را گرفتیم، هیچ صدايي بلند نمي‌شود و باز هم از او دفاع مي‌كنند. اين چه جهلي است؟ تا وقتی كه اين جهل هست، مسلمانان با وجود جمعیتی بيش از يك ميليارد نفر، در ذلت و بدبختی خواهند بود؛ «ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلّةُ وَ الْمَسْكَنَةُ»[8]. قدرتمندان و ثروتمندان كشورهاي اسلامي در قطر و عربستان بايد زير سايه آمريكا و انگلیس بنشینند و دستورهای آنان را با افتخار اجرا کنند و خوشحال باشند که شيعه تمام شد و رفت. آنان آقايي و بزرگی را در اين ذلت‌ها ديده‌اند. با اينها چه منطقي مي‌توان داشت و چگونه می‌توان حرف زد؟

منطق فاطمه زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ راه را تا اندازه‌ای برای ما مشخص مي‌كند تا در هیاهوی عجیب این روزگار گم نشويم. نداي فاطمه زهرا ـ سلام‌الله‌علیها ـ ‌و خطبه آن حضرت، نور مختصري مي‌تاباند و ما هر مقدار که می‌توانیم باید اين نور را بيشتر كنيم تا در میان اين همه هياهو كه بر سر اسلام و مسلمانان آمده است و چند ميليون يهودي بر آنها حكومت پیدا کرده‌اند، راه را گم نکنیم.

والسلام علیکم و رحمة الله وبرکاته.