بسم الله الرحمن الرحيم
محرم، مکتب زنده و حیات‌بخش
نمادسازی‌های ناموفق در برابر محرم
الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا محمد و آله المعصومین المكرمین المنتجبین و لا سیما بقیة الله الاعظم روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفدا فی العالمین والعن علی اعدائهم و مخالفیهم و منكری فضائلهم و مناقبهم الی قیام یوم الدین.
وجود ماه محرم موقعیتی را برای شیعه فراهم کرده است که هیچ یک از ادیان و مذاهب دیگر، از یهودیت و مسیحیت گرفته تا دیگر فرقه‌های اسلامی، چنان موقعیتی ندارند.در زمان آل بویه، فخرالدوله و برادرانش که در اعتقاد به تشیع محکم و استوار بودند، عزاداری عاشورا را در بغداد به راه انداختند و بدان رسمیت بخشیدند.اکثریت مردم بغداد در آن روزگار، سنی بودند و شیعه در اقلیت بود. 1 سنیان بغداد در واکنش به مراسم عزاداری عاشورا، برنامه عزاداری طلحه و زبیر و تعزیه ام‌المؤمنین در جنگ جمل را به راه انداختند؛ اما با وجود هزینه‌های بسیار، این برنامه بیش از چند سال ادامه نیافت؛ زیرا اهل سنت، با آنکه طلحه و زبیر را جزو عشرة مبشره، و عایشه را ام‌المؤمنین می‌دانند، خود به این امر معترف‌اند که طلحه و زبیر برای اینکه امیرالمؤمنین ـعلیهالسلامـ حکومت بصره و کوفه را به آنان نداد، با او جنگیدند و کشته شدند؛ و ام‌المؤمنین نیز به تحریک آنان وارد جنگی شد که هزاران مسلمان در آن کشته شدند.
از سوی دیگر، این جنگ در برابر خلیفة مسلمین بود که به اجماع مردم انتخاب شده بود و از نظر اهل سنت خروج بر خلیفه، در هر حال حرام است.پیش از آن، عایشه بر عثمان نیز شوریده بود و در زمان محاصرة خانة وی، پیراهن پیامبر ـ‌صلی‌الله‌علیه‌وآله‌ـ را بر سر انداخت و فریاد زد: وا اسلاما! اقتلوا هذا النعثل! آن‌گاه پس از قتل عثمان، در برابر علی‌بن‌ابی‌طالب ـعلیهالسلامـ نیز ایستاد!
اما آنچه مایه شگفتی و پرسش است، این است که اهل سنت مالک اشتر و محمدبن‌ابی‌بکر را به دلیل خروج بر عثمان سرزنش می‌کنند، اما از طلحه و زبیر و عایشه که هم بر عثمان و هم بر امیرالمؤمنین ـعلیهالسلامـ خروج کردند، تجلیل می‌کنند.اگر خروج بر عثمان، به دلیل خلیفه بودن، حرام است، به همان دلیل و بدون در نظر گرفتن همة فضایل علی ـعلیهالسلامـ خروج بر آن حضرت نیز حرام است.پس چرا خروج‌کنندگان بر عثمان، مطرودند، ولی خروج‌کنندگان بر امیرالمؤمنین ـعلیهالسلامـ محترم‌اند؟
زبیر نیز که به دلیل خروج بر علی ـعلیهالسلامـ مورد تجلیل اهل سنت است، همان کسی است که هنگام حمله به خانة فاطمة زهرا ـسلاماللهعلیهاـ و آتش زدن درب خانة آن حضرت، شمشیر کشید و جنگید تا آنکه دستانش را بستند و او را همراه با امیرالمؤمنین ـعلیهالسلامـ به مسجد بردند.این رفتارهای دوگانة او هیچ توجیهی را نمی‌پذیرد.به همین دلیل است که با پرچم عایشه و طلحه و زبیر، نمی‌توان مردم را جمع کرد و حرکت و جنبشی به راه انداخت.اجتماعی که بر سر مزار مطهر ائمة بقیع ـ‌علیهم‌السلام‌ـ دیده می‌شود، هرگز در کنار قبر عثمان دیده نمی‌شود؛ همچنین جمعیتی که که نزد قبر ام‌البنین حاضر می‌شوند، نزد قبور تمام زنان پیامبر ـ‌صلی‌الله‌علیه‌وآله‌ـ حاضر نمی‌شوند؛ با اینکه بیشتر زایران مکه و مدینه از اهل سنت هستند.این امر به این دلیل است که این شخصیت‌ها هیچ گونه قداستی ندارند.اما شیعیان با عنایت خداوند، امام حسین ـعلیهالسلامـ و سرمایه‌ای همچون محرم و عاشورا دارند.
مکتب عاشورا، نمود زیبایی و رحمت
با بررسی دقیق واقعه عاشورا، ذره‌ای بی‌اخلاصی، لحظه‌ای بی‌تقوایی، و اندکی انحراف از فضایل و ارزش های انسانی و اسلامی، در امام و یارانش دیده نمی‌شود؛ حتی با دشمنانی که قصد کشتن ایشان را دارند.تاریخ عاشورا همچون نمایشنامه‌ای است که از پیش با دقت نوشته شده است؛ چنان‌که از امام حسین ـعلیهالسلامـ حتی یک دشنام به دشمنان دیده و شنیده نمی‌شود؛ برای نمونه، وقتی شمربن‌ذی‌الجوشن روی سینه حضرت نشست، امام به او فرمود: من کشته خواهم شد؛ چه تو بکشی، چه دیگری؛ اما کشتن من هم نزد خدا و هم نزد مردم تاوان دارد.بگذار دیگری مرا بکشد؛ من نمی خواهم آثار وضعی و اخروی این کار شامل تو بشود.امام ـعلیهالسلامـ در حالی که زیر چنگ دشمنی همچون شمر که شب عاشورا حاضر نبود حتی یک شب به آن حضرت مهلت دهد، در حال کشته شدن است، باز هم از در ترحم و رحمت وارد می‌شود.شمر در پاسخ می‌گوید: من نمی توانم از این امتیاز دست بردارم؛ باید سر تو را ببرم.حضرت نه به او التماس می‌کند و نه او را لعن می‌کند؛ بلکه می‌فرماید: من تو را به بهشت دعوت می کنم، اما تو مقاومت می کنی.این منش در هیچ مکتبی یافت نمی‌شود و فارغ از تعلقات قومی و مذهبی، در دنیا می درخشد.این، ارزشی است که هرگز نمی‌توان با صرف هزینه‌های گزافی آن را سلب کرد و ضدارزش دانست.
همچنین نقل شده است پیش از اینکه شمر وارد گودال قتلگاه شود، امام روی خاک افتاده بود.شمر می‌گوید: دیدم لب‌های امام تکان می خورد.نزد خودم گفتم این پسر پیامبر و سید جوانان بهشت است؛ مبادا نفرین کند که در این صورت همه چیز نابود خواهد شد.پیش رفتم و شنیدم که می گوید: الهی رضاً بقضائک صبراً علی بلائک لا معبود سواک یا غیاث المستغیثین 2... در هیچ مکتبی، از جمله وهابیت، سخنی والاتر و فراتر از این کلام در توحید ندارد و چنین نمونه‌ای از توحید عملی در هیچ یک از آنها پیدا نمی‌شود.
زینب کبری(س)، پیام‌آور عزت و آزادگی
زینب کبری ـسلاماللهعلیهاـ نمونة دیگری از پرورش‌یافتگان مکتب توحید و عشق به خداست.آن حضرت را به همراه دیگر اسیران، در حالی که لباس هایشان بر اثر تازیانه پاره و برخی از لباس‌ها نیز غارت شده بودند، در کوچه‌های شهر و زیر نگاه سنگین مردم گرداندند؛ برخی از مردم بی‌ایمان به ایشان سنگ می‌زدند و بدن‌هایشان را مجروح می‌کردند.امام سجاد ـعلیهالسلامـ می‌فرماید: ریسمانی آوردند؛ یک سر آن را به گردن من و سر دیگر آن را به بازوی عمّه ام زینب بستند؛ بقیة زنان و کودکان را در این میان به ریسمان بستند.سپس می‌فرماید: کُلَّما قَصُرنا عَنِ المَشی ضَرَبونا؛ هرگاه ما در راه رفتن، ملاحظة کودکان را می‌کردیم و آهسته می رفتیم، ما را می‌زدند.امام می فرماید: ما با این وضعیت، به مجلس ابن‌زیاد وارد شدیم 3.
ابن‌زیاد در برابر این کودکان و اسیران گرسنه، سفره غذا و شراب گسترده و به شراب‌خواری مشغول بود.وی خطاب به اسیران کربلا گفت: «...الحمد لله الذی فضحكم...؛ الحمد لله الذی قتلکم...».پس از این سخنان توهین‌آمیز، زینب ـسلاماللهعلیهاـ که چند روز از پرپر شدن دو کودک خردسالش نمی‌گذشت و برادرانی همچون حسین و عباس ــ‌علیهما‌السلام‌ـ و برادرزادگانی همچون علی‌اکبر را از دست داده، و خود مجروح و اسیر بود، برخاست و خطاب به ابن‌زیاد گفت: « الحمد لله الذي أكرمنا بنبيه محمد صلى الله عليه وآله وطهرنا من الرجس تطهيرا، وإنما يفتضح الفاسق ويكذب الفاجر، وهو غيرنا والحمد لله4».حمد و سپاس خداوندي كه ما را با انتساب به پيامبرش گرامى داشت و ازآلودگى و ناپاكى دور ساخت.و همانا شخص تبهكارى (چون تو) رسوا مى گردد و بدكار و پليد دروغ مى گويد و خدا را شكر كه آنان غير از ما هستند.سپس فرمود: «...ما رأیت الا جمیلاً...»؛ من هر چه از خدا دیدم، زیبا دیدم.
چنین روح بزرگی که در راه هدف و عقیده، این همه سختی و مصائب را زیبا می بیند، هرگز سرکوب نمی‌شود.وهابیت هرگز نمی‌تواند با صرف هزینه‌های گزاف چنین ارزش‌های بزرگی را سرکوب کند.حتی اگر شیعیان خودشان هم بخواهند آن را از بین ببرند، مسیحیان و یهودیان آن را زنده خواهند کرد.این منطق را نمی‌تواند کوبید و روی آن را پوشاند.
پاسداری از ارزش‌های محرم، رسالتی همگانی
شیعه چنین سرمایه بزرگی دارد.نباید گمان کنیم که ما با سخنرانی‌ها و منبرهایمان محرم را زنده نگه داشته‌ایم؛ بلکه محرم است که ما را حفاظت می‌کند و ما به وسیله آن خودمان را زنده نگاه می‌داریم.اگر هیچ یک از ما نباشیم، دل‌های مردم در روز اول محرم و در ایام عاشورا به تپش می‌آید.محرم به دلیل وجود ارزش‌های والای اسلامی و انسانی است که چنین جایگاهی یافته است.محرم سرمایة بزرگی برای ماست و باید از آن بهره برداری کنیم.محرم زنده است، چون حسین ـعلیهالسلامـ زنده است.ما شیعیان اگر سیدالشهدا ـعلیهالسلامـ و محرم را زنده نگه نداریم، دیگران زنده نگه خواهند داشت.گاندی که یک هندوی بت‌پرست بود، در پاسخ به پرسش خبرنگاری می‌گوید: ما از امام حسین ـعلیهالسلامـ آموختیم و زیر سایة آن حضرت خودمان را بالا می‌بریم.
حضرت آیت‌الله العظمی بروجردی ـ رحمت‌الله‌علیه‌ـ می‌فرمودند: من از روحانیون انتظار ندارم که اسلام را ترویج کنند؛ همة ما در پناه اسلام هستیم و اسلام ما را محافظت می‌کند؛ بلکه انتظار دارم که عقیده مردم را خراب نکنید.توقع ما نیز همین است.امروزه با شیوه‌های گوناگون با نهضت امام حسین ـعلیهالسلامـ مقابله می شود.حال اگر ما هر سال به بهانه مبارزه با خرافات چیزی از نهضت امام حسین ـعلیهالسلامـ کم کنیم، پس از چند سال چیزی از این نهضت نمی‌ماند.
ما با خرافات و اینکه نام امام حسین ـعلیهالسلامـ به گونه‌ای نادرست بیان شود، موافق نیستیم.هرگز نباید زینب کبری ـسلاماللهعلیهاـ را که شیرزن کربلا و قهرمان نهضت عاشوراست، ذلیل و بیچاره و التماس‌کننده معرفی کرد.خرافات در همه جا، از جمله در محرم و امام حسین ـعلیهالسلامـ باید جمع شود.گاهی در رسانه ملی، مداحان در مدح اهل‌بیت ـ‌علیهم‌السلام‌ـ سخنان و شعرهایی به زبان می‌آورند که به هیچ وجه شرعی نیست.اما هیچ یک از اینها دلیل نمی شود که محدودیت ایجاد کنیم.
در بحبوبه انقلاب، همین محرم و صفر، و تاسوعا و عاشورا و راهپیمایی بسیار بزرگ مردم در این دو روز بود که رژیم را ساقط کرد.بعد از عاشورا، عملاً رژیم نبود و تتمه ای هم که بود، در 28 صفر از بین رفت.جنگ با عراق هم با اسلحه و نیروی نظامی ما به پیش نرفت؛ بلکه همین محرم وعاشورا و مکتب امام حسین ـعلیهالسلامـ بود که نوجوانان پانزده شانزده ساله با چشمان اشکبار جلوی توپ و تانک می‌برد.ما هر چه داریم، از امام حسین ـعلیهالسلامـ است.داستان مشروطه و حرکت مرحوم آخوند خراسانی، و حتی ملی شدن صنعت نفت و فعالیت‌های دکتر مصدق و مرحوم کاشانی و...نیز به برکت نهضت امام حسین ـعلیهالسلامـ پیش رفت.قدر این نعمت را بدانیم.
نهضت عاشورا، نه‌تنها امکان تماس با مردم را برای ما فراهم کرده است، بلکه ارزش‌هایی را برای ما به ارمغان آورد که هر چه دربارة آن بگوییم، کهنه نمی‌شود و کسی نمی‌تواند در برابر آن حرف بزند.نهضت عاشورا استدلال و برهان نیست که نقض‌شدنی باشد؛ بلکه احساس است و به همین دلیل دل‌های مردم را تکان می دهد. بنابراین نباید بگذاریم در این مسیر انحراف ایجاد شود و مکتبی که نمایانگر توحید حقیقی و حقیقت توحید است، با الفاظی شرک‌آمیز آلوده شده، باعث دلسردی مردم شود.
والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. از شگفتی‌های مکتب تشیع، رشد خیره‌کنندة آن در دوران‌هایی است که اهل سنت اکثریت مطلق را در اختیار داشته‌اند؛ برای نمونه، با اینکه بیشتر ساکنان بغداد عباسی، سنی بودند، همواره در طول تاریخ، جمعیت اهل سنت آن کم شده است؛ در عثمانی هم که حاکمیت با اهل سنت بود، شیعیان فزونی یافته‌اند؛ در دوران صدام نیز تشیع رشد داشته است.
2. موسوعة الإمام علي بن أبي طالب ( عليه السلام، ج7، ص248).
3. اللهوف، ص101؛ مقتل المقرم، ص369.
4. شيخ مفيد، الإرشاد، ج2، ص115؛ بحار الانوار، ج45، ص115و116.