سلسله بيانات اخلاقي حضرت آيت الله علوي بروجردي (مدظله العالي) در شرح دعاي مكارم الاخلاق
بسم الله الرحمن الرحيم
سخن ما درباره شرح دعای مکارم الاخلاق بود که از لسان مبارک امام سجاد علیه السلام صادر شده بود. امام علیه السلام در این فقره از دعا میفرمایند:
وَ هَبْ لِي مَعَالِيَ الْأَخْلَاقِ وَ اعْصِمْنِي مِنَ الْفَخْرِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ لَا تَرْفَعْنِي فِي النَّاسِ دَرَجَةً إِلَّا حَطَطْتَنِي عِنْدَ نَفْسِي مِثْلَهَا.[1]
امام سجاد علیه السلام در اين بيان شريف از خداوند استعانت ميكند: خدايا من را حفظ كن و باز بدار از اینکه فخر فروشي کنم.
معنای فخر فروشی
این رزیله اخلاقی به این معناست که انسان در اثر ضعف نفس، برای خودش نسبت به دیگران جنبه اضافهای به خصوص در مسائل معنوی ببيند و احساس غنا كند؛ به ویژه آنکه اين حقيقت در انسان وجود دارد یعنی طبیعت انسان داراي نفس اماره است و هميشه او را در معرض خطر قرار میدهد و او را به سمت عُجب میکشاند و او را از عبوديت دور میكند.
ظرفیت بزرگ شدن در اجتماع
امام در ادامه میفرماید: خدایا شأن و مقام من را در نزد مردم بالا ببر، تا کارهای خیر به دست من جاری شود، ولی به همان درجهاي كه من را بالا ميبري در نزد خودم كوچكم كن؛ یعنی هر چقدر عظمت من پيش مردم زیاد میشود به من بفهمان که چقدر ضعيف و ناتوان هستم تا مبتلا به غرور و طغیان نشوم؛ به ویژه آنکه انسان باید ظرفيت بزرگ شدن را هم داشته باشد تا در بزرگي، دیگر كارهاي انسانهای ناتوان و محدود از او سر نزند، بلکه هرقدر که پيش مردم بزرگتر ميشود، باید گذشتش هم بيشتر باشد؛ و نیز باید تحمل و تواضعش بيشتر شود و خودش در پيش خودش، كوچك شود.
تواضع آیت الله العظمی خویی (رحمۀ الله)
ما مصاديق زيادي از علما و بزرگانمان در اين مسير داريم كه هر قدر بزرگ شدند، اما خودشان را كوچك ديدند و تواضعشان هم بيشتر شد.
يكي از بزرگان ميگفتند که آیت الله فياض که شاگرد مرحوم آيت الله العظمی خوئي در نجف هستند فرموده بودند كه من وقتي تقريرات ایشان را مينوشتم دائما خدمت خود آيت الله العظمی خوئي ميرفتم تا ايشان آنها را ببینند و آن را تصديق کنند، ولی وقتی که چند روزی مریض شدم و در حجره بودم و نتوانستم به درس ایشان بروم، خود ایشان، هر شب به مدرسه ميآمد و از منزلش برای من سوپ و آش که مناسب حال من بود، می آورد و بعد در کنار من مینشست و نوشته هایم را تصحیح میکرد؛ در حالی که آيت الله العظمی خوئي استاد بزرگ نجف بود، اما هر چقدر که بزرگتر شده بود، خضوعش هم بيشتر شده بود؛ در حالی که در آن زمان، آيت الله فياض يك طلبه ساده افغانی بود و این همان چیزی است که وقتی انسان بزرگ ميشود، باید این كوچكي را در خودش كسب كند.