معظم له نقش کلیدی امام صادق علیه السلام در تثبیت هویت فکری و معنوی تشیع را مورد تأکید قرار دادند و بیان داشتند: امام صادق علیه‌السلام، خود دلیل رشد و نمو تفکر شیعه شد. اگر آن حضرت نبود، امروز معارف اهل‌بیت این‌گونه در امت اسلامی شناخته‌شده و منتشر نبود. امام صادق علیه‌السلام این اندیشه را از نظر علمی بنیاد نهاد، تثبیت کرد و پرچم‌داران آن را در جامعه معرفی نمود.همان‌گونه که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم، اصل ایمان را عرضه فرمود، امام صادق نیز اصالت‌های مکتب اهل‌بیت را بنیاد نهاد.

آیت‌الله علوی بروجردی با استناد به روایت مشهور از مرحوم شیخ در «رسائل» گفتند: در مسجد کوفه، هفتاد منبر برپا بود و بر هر منبر خطیبی بود که می‌گفت: حدثنی جعفر بن محمد. این یعنی معارف شیعه به‌صورت گسترده توسط امام صادق علیه‌السلام منتشر شد. یعنی آنچه تفکر شیعه را از اندیشه سقیفه جدا می‌کند، به واسطه‌ی امام صادق علیه‌السلام شکل گرفت. به همین دلیل است که ما شیعه‌ی جعفری نام گرفته‌ایم.

ایشان تأکید کردند: حرکت امام صادق علیه‌السلام نه فقط یک نهضت علمی، بلکه یک جهاد نرم برای تفکیک اسلام حقیقی از اسلام تحریف‌شده سقیفه بود؛ حرکتی که امروز نیز شیعه را در سراسر عالم زنده نگاه داشته است.

معظم له با اشاره به انحرافات پس از پیامبر اسلام و ممنوعیت نقل و نگارش حدیث در دهه‌های اولیه، توضیح دادند: بعد از رسول خدا، فضای فکری به‌شدت آشفته شد. هر کسی چیزی به پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم نسبت می‌داد. در چنین شرایطی، امام باقر علیه‌السلام نخستین حرکت علمی و آموزشی را آغاز کرد، اما در دوران امام صادق علیه‌السلام این حرکت وسعت یافت و نهادینه شد.

ایشان همچنین به بستر اجتماعی و سیاسی دوران پس از عاشورا اشاره کرده و یادآور شدند: ضعف بنی‌امیه و فضای ایجاد شده پس از کربلا، زمینه‌ای شد تا امام باقر و سپس امام صادق علیه السلام معارف ناب رسول خدا را به مردم عرضه کنند. هدف ایشان شیعه‌سازی به معنای ظاهری نبود، بلکه ایجاد انگیزه، رشد، و آگاهی در مردم بود.

آیت‌الله علوی بروجردی با استناد به روایت امام رضا علیه‌السلام «رحم الله عبد أحيا أمرنا»، اظهار داشتند: ما مأمور به تبلیغ، تعلیم و تبیین هستیم نه اجبار مردم به تشیع. امامان معصوم با عرضه‌کردن معارف اهل‌بیت، مردم را با آگاهی و اختیار جذب کردند، نه با زور و شمشیر.

معظم له در ادامه به شخصیت‌های برجسته‌ای چون زراره، محمد بن مسلم، و هشام اشاره کرده و بیان داشتند: بسیاری از شاگردان امام صادق در ابتدا اهل سنت بودند، اما به‌واسطه‌ی تعالیم آن حضرت، نه تنها شیعه شدند، بلکه از ارکان مکتب اهل‌بیت گشتند. حتی کسانی چون ابوحنیفه که از اعلام اهل سنت محسوب می‌شوند، به‌وضوح تحت تأثیر فضای علمی امام صادق قرار گرفتند، هرچند راهی دیگر را در پیش گرفتند.

آیت‌الله علوی بروجردی افزودند: امام صادق علیه‌السلام نه‌تنها سنت واقعی پیامبر را احیا کرد، بلکه در مواجهه با تعارض اخبار، مبانی علمی ارائه داد. حتی علوم طبیعی چون شیمی نیز از محضر آن حضرت بهره‌مند شدند؛ چنان‌که جابر بن حیان، شاگرد امام، کتاب «الکیمیا» را بر اساس آموزه‌های ایشان نوشت.

ایشان با تصریح بر اینکه تفکر سقیفه همچنان مانعی در مسیر ظهور است، افزودند: تا زمانی که تفکر خلافت‌زده در ذهن‌ها حاکم است، آمادگی عمومی برای پذیرش عدالت حقیقی وجود نخواهد داشت. ظهور حضرت حجت زمانی محقق می‌شود که مردم خودشان با انگیزه، در مسیر عدالت اهل‌بیت قرار گیرند؛ نه فقط با فریادهای عجل علی ظهوره.

در پایان، ایشان خطاب به حاضران گفتند: اگر امروز در سراسر جهان اسلام، صدای “اشهد ان علیاً ولی‌الله” شنیده می‌شود و تفکر اهل‌بیت زنده است، ما مدیون امام صادق علیه‌السلام هستیم. سلام و درود خدا بر او، و تسلیت به حضرت حجت ارواحنا فداه و همه‌ی رهروان این مکتب روشن.


📚 درس خارج فقه:
تاریخ: 1404/02/03
#امام_صادق علیه السلام #ویژه_شهادت