بسم الله الرحمن الرحیم

حضرت آیت‌الله علوی بروجردی در ابتدای جلسه درس فقه خود (چهارشنبه، 9 آبان ۱۴۰۳) در ادامه شرح نهج‌البلاغه، بر اهمیت سکوت و تسلط بر نفس تاکیده کرده و بیان داشتند: از جمله صفات متقین این است که «إِنْ صَمَتَ لَمْ يَغُمَّهُ صَمْتُهُ»، امیرالمومنین در صفات متقین بعد از اینکه فرمودند مومن اهل تشخیص بین حق و باطل است و همواره به سمت حق در حرکت است، این جمله رو می فرمایند مؤمن اگر سکوت می کند، سکوتش او را مغموم و ناراحت نمی کند.

ایشان ادامه دادند: این ویژگی مهم مؤمن، به معنای تسلط بر نفس و توانایی کنترل احساسات، به ویژه در شرایطی است که فرد احساس نیاز به صحبت کردن یا واکنش نشان دادن می‌کند. در چنین مواقعی، مؤمن باید با وقار و حکمت سکوت کند، چرا که سکوت کردن گاه قدرتی بیش از صحبت کردن می‌طلبد.

معظم له بیان داشتند: برخی افراد ممکن است در بعضی مواقع تمایل به واکنش تند یا جواب دادن داشته باشند، اما تسلط بر نفس به مؤمن این قدرت را می‌دهد که در موقعیت‌های حساس، سکوت کند و از واکنش‌های تند بپرهیزد. این نوع از سکوت نیازمند تمرین و کنترل نفس است و درجاتی از فضیلت اخلاقی را می‌طلبد.

آیت الله علوی بروجردی با بیان اینکه سکوت گاهی قدرتی بیشتر از کلام در راه حقیقت دارد، اظهار داشتند:  گاه سکوت کردن برای حفظ حق و دوری از باطل خود نوعی جهاد است. صحبت کردن، به‌ویژه در شرایطی که ممکن است موجب سوءبرداشت یا تقویت مواضع دشمن شود، باید با احتیاط انجام شود. بنابراین مؤمن باید به دور از عواطف و احساسات شخصی، سخن بگوید و زمانی که سخن گفتن ضرورتی ندارد، از آن پرهیز کند.

ایشان با بیان اینکه اظهار نظرهای نابجا یا بیان حقایق در زمان و مکان نامناسب، ممکن است به جبهه حق آسیب برساند، اظهار داشتند: گاهی افراد بدون اینکه قصد گرایش به باطل داشته باشند یا بخواهند از باطل دفاع کنند، سخنانی می‌گویند که دشمن از آنها بهره‌برداری می‌کند. گاهی حتی ممکن است حرف ما درست هم باشد، اما ضرورتی برای گفتنش نیست، این امر تأکیدی بر اهمیت سکوت و خودداری از اظهار نظرات بی‌مورد است. 

ایشان بیان داشتند: علامه طباطبایی و مرحوم آیت‌الله خوانساری از بزرگان علمی و معنوی بودند که به دلیل تسلط بر نفس و درک عمق اهمیت سکوت، کمتر سخن می‌گفتند، این سکوت نه به دلیل نداشتن دانش یا توانایی در سخن گفتن بود که اینها هم فقیه بودند و هم صاحب فتوا، ولی همواره سعی می کردند در موارد ضروری و با کلامی کوتاه پاسخ دهند. 

معظم له تاکید داشتند: مسئله حق و باطل دایره وسیعی دارد که حتی سکوت به جا هم در این دایره هست، همانطور که در برخی مواقع سکوت، خلاف حکمت هست و همانطور که فرموده اند «افضل الجهاد کلمة حق عند امام جائر»، سخن حق گفتن در مقابل یک آدم زورگو، بالاترین جهاد است یعنی همانطور که در یک جاهایی باید حرف زد، در یک جاهایی هم باید سکوت کرد و هر حرفی که به ذهن رسید، بدون تأمل و دقت بیان نکرد. 

ایشان در پایان تأکید داشتند: مسئله حق و باطل دامنه وسیعی دارد و حتی سکوت به‌جا نیز در این دایره قرار می‌گیرد. همان‌طور که در برخی مواقع سکوت، خلاف حکمت است؛ امام معصوم می‌فرمایند: «افضل الجهاد کلمة حق عند امام جائر»؛ یعنی سخن حق گفتن در مقابل یک حاکم ظالم، بالاترین جهاد است. به این معنا که همان‌طور که گاهی باید سخن گفت، گاهی نیز لازم است سکوت کرد و از بیان هر حرفی که به ذهن می‌رسد، بدون تأمل و دقت پرهیز کرد.